Jürgen Constandt: ‘Verdere splitsing van sociale zekerheid is noodzakelijk om toegankelijkheid te garanderen’

De coronacrisis maakte duidelijk dat er op vlak van gezondheidszorg nog werk aan de winkel is. Maar liefst négen bevoegde ministers. Een onduidelijke bevoegdheidsverdeling. Het maakte van de communicatie één grote chaos.

Maar Wallonië houdt voet bij stuk. Ze maken duidelijk dat ze niet zitten te wachten op een splitsing van de sociale zekerheid. Sterker nog, sommigen roepen op om te herfederaliseren. Vandaag hebben we Jürgen Constandt te gast, voorzitter van het Aktiekomitee Vlaamse Sociale Zekerheid en algemeen directeur van het Vlaams en neutraal ziekenfonds. Hij legt uit waarom het noodzakelijk is dat de sociale zekerheid in haar geheel een bevoegdheid van de gemeenschappen wordt.

Het unitaire taboe rond de sociale zekerheid

De rol van het federale niveau in de sociale zekerheid werd al afgebouwd door de verschillende staatshervormingen. ‘Maar het werk is zeker nog niet af,’ zegt Constandt. Er rust een unitair taboe op het splitsen van de sociale zekerheid. Vooraal aan Waalse kant probeert men om dit uit te stellen. Nochtans is de grondwetswijziging van 1980 zeer duidelijk. Persoonsgebonden materie komt de gemeenschappen toe. En toch blijft er tot op de dag van vandaag een taboe rusten op het splitsen van de sociale zekerheid.

Het belang van de sociale zekerheid en hoe sterk dit financieel doorweegt mag niet onderschat worden. ‘Sociale zekerheid gaat over gigantische sommen geld. Ruim driekwart van wat de overheid uitgeeft gaat naar de ruime waaier van de sociale economie,’ zegt Constandt. Ook de transfers van Vlaanderen naar Wallonië op vlak van sociale zekerheid zijn hoog. ‘Al ruim 50 jaar vloeit er 5% van het Vlaamse BBP jaarlijks naar Wallonië,’ zegt Constandt.

De verschillen op het terrein

De culturele verschillen tussen Vlaanderen en Wallonië zijn een doorslaggevend argument om de sociale zekerheid te splitsen. Beide regio’s hebben een andere visie wanneer het gaat over gezondheidszorg en de ruimere sociale zekerheid. ‘In Vlaanderen is er bijvoorbeeld een veel hogere vaccinatiegraad dan in Wallonië. Bijna de volledige vrouwelijke populatie in Vlaanderen kreeg een vaccin tegen baarmoederhalskanker, terwijl dit in Wallonië slechts de helft is,’ weet Constandt. Ook zet Vlaanderen in op meer dagopnames in de ziekenhuizen, wat goedkoper is, terwijl Wallonië eerder vasthoudt aan de klassieke geneeskunde.

Tijdens de coronacrisis werd duidelijk dat de visie van Wallonië vooral is afgestemd op het zuiden van Europa. De visie van Vlaanderen sluit meer aan bij de Scandinavische landen, vindt Constandt. Dat verschil hoeft geen probleem te zijn, maar dan moet wel iedere regio zelf verantwoordelijkheid nemen voor het eigen beleid.

De contingentering van de artsen

Het grootste probleem stelt zich vooral op het vlak van de hoeveelheid artsen die een RIZIV-nummer krijgen, wat noodzakelijk is om hun prestaties te laten terugbetalen. Vlaanderen houdt dit onder controle bij de de instroom van toekomstige artsen, in de vorm van een toelatingsexamen.

Wallonië heeft het aantal artsen niet beperkt, ook al was dat in 1997 federaal wel afgesproken. ‘Wallonië heeft ruim 30% meer artsen en 43% meer specialisten dan Vlaanderen,’ zegt Constandt. Zelfs de latere overgangsbepaling, waarna Wallonië overging tot het invoeren van een toelatingsproef, kon hier geen paal en perk aan stellen. ‘Wallonië laat nog steeds te veel studenten toe tot de opleiding geneeskunde, waardoor het probleem zich gewoon verderzet.’

Splitsing naar de gemeenschappen

Constandt begrijpt niet dat er politici zijn die oproepen tot het herfederaliseren van de gezondheidszorg. ‘Dat zou betekenen dat we de redenen waarom de staatshervormingen er ooit gekomen zijn gewoon negeren.’ Ook het argument van schaalvoordelen is achterhaald volgens Constandt. ‘Iets organiseren op een hoger niveau betekent niet altijd een stijging in efficiëntie,’ aldus Constandt. Volgens hem is het is veel efficiënter om de sociale zekerheid in haar geheel naar de gemeenschappen te brengen, aangezien het om persoonsgebonden materie gaat. Wie in Brussel woont zal dan moeten kiezen, net zoals momenteel in het Brusselse onderwijs al het geval is.

De onwil langs Waalse kant

Wallonië maakt al langer dan vandaag duidelijk dat ze niet zitten te wachten op een splitsing van de sociale zekerheid. Voor hen zou dit een splitsing van het land betekenen. ‘Dat maakt meteen ook de beweegredenen van Wallonië duidelijk,’ zegt Constandt. Er is niets mis met Vlaamse solidariteit met Wallonië, maar dan zou er wel resultaat moeten volgen. ‘Het Vlaamse geld dat naar Wallonië stroomt via de sociale zekerheid is op dit moment eerder een hangmat geworden dan een vangnet.’

Beluister ook onze andere podcasts: