Stijn Baert: ‘Politici moeten vakbonden niet volgen na staking’

Ondanks de nieuwe lockdown die vorige week werd aangekondigd is er momenteel een staking aan de gang. De vakbonden kondigden deze aan omwille van het loonoverleg dat spaak is gelopen. Dit is zeker niet de eerste keer het geval in België volgens arbeidseconoom Stijn Baert. Dit loonoverleg is er namelijk iedere twee jaar. In deze aflevering van Doorbraak Radio komt de professor van de Universiteit Gent meer uitleg geven bij de discussies die deze keer niet opgelost geraken. Volgens zijn visie is het in deze coronacrisis bijna onmogelijk om tot een oplossing te komen.

Vakbonden versus werkgevers

Het probleem is dat het gaat over lonen. ‘Dan zit je met vakbonden en werkgevers die daar bij wijze van spreken precies omgekeerd over denken.’ De vakbonden willen de lonen zo hoog mogelijk, zeker nu werknemers zich heel erg hebben ingespannen in de coronacontext. De werkgevers daarentegen willen ze lager omdat ze het nog nooit zo moeilijk hebben gehad als nu, zegt Baert. ‘Er is dus een enorme verwijdering tussen wat de ene kant vraagt en wat de andere kant wilt geven.’ Maar dit was twee, vier en zes jaar geleden ook zo en het duurde toen ook wekenlang.

Gevaar voor jobbehoud

Vakbonden dienen een dubbele functie in de economie. ‘Dit noemen we typisch een insider-outsiderprobleem.’ Enerzijds zijn er de leden die aan de slag zijn, zegt Baert, en daarom willen ze de werkomstandigheden en lonen zo goed mogelijk houden. Anderzijds zijn er de outsiders, de mensen die geen baan hebben. Daarvoor wensen ze in feite dat die een baan vinden, zegt Baert. ‘Je kunt moeilijk voor beiden kiezen.’ Als de vakbonden nu te gretig worden over de lonen en werkomstandigheden, bestaat er eigenlijk een gevaar voor het jobbehoud van hun leden.

De omstandigheden van banen zo goed mogelijk houden, heeft een effect op de loonkosten voor werkgevers. ‘Dan is het duidelijk dat een hogere loonkost minder banen betekent.’ Dit is niet goed voor die outsiders, zegt Baert. ‘Dan ben ik het er volledig mee eens dat de keuze voor die staking een keuze voor het geld is.’ Zeker in een periode waar we sowieso naar herstructureringen gaan, is dat misschien niet zo een goed idee, zegt Baert. Als vakbond zou je solidair moeten zijn met de werknemers en de werklozen.

De buurlanden tellen ook mee

We moeten in België altijd rekening houden met de buurlanden en de rest van de economie in Europa. ‘Dat is precies de reden waarom hogere loonkosten betekent dat er minder banen gecreëerd worden door de werkgevers.’ We leven in zowat de meest open economie ter wereld, zegt Baert. ‘Dat wil zeggen dat als je hier de loonkosten opdrijft, dat de werkgever outside options heeft.’ Hij kan mensen in het buitenland te werk stellen of met heel zijn onderneming naar daar trekken. Een andere optie is automatiseren, zegt Baert. Als het goedkoper is om dat te doen dan mensen te werk te stellen, is de keuze snel gemaakt.

De loonontwikkeling in ons land, die moeten ze vergelijken met die omringende landen en ook niet te veel doen verschillen. ‘Men spreekt dan van de loonnorm die nu op 0.4 procent ligt.’ Dat is eigenlijk een loonformule waar je drie zaken in gooit, zegt Baert. In welke mate onze lonen evolueren in België, in de omringende landen en de verwachting voor de komende twee jaar. ‘Dan rol daar automatisch een cijfer uit dat bovenop de index wordt gezet.’ Het is een soort van maximum dat je garandeert dat onze lonen niet ontsporen tegenover de buurlanden.

De grenzen van het systeem

Momenteel werken we in België met zo een centraal loonoverleg op nationaal niveau en een automatische loonindexering. Dit is een vrij uniek systeem. ‘Op basis van de wetenschappelijke literatuur vind ik dat in feite een goed niveau om op te onderhandelen.’ Op het hoogste niveau heb je een helikopterzicht op de algemene gezondheid van je arbeidsmark, zegt Baert. Zo kan je met een breder perspectief kijken. ‘Ook het laagste niveau, het bedrijfsniveau, is nuttig om te hebben.’ Daar ziet men de ruimte en ook meteen de consequenties van eventuele beslissingen. ‘Dus persoonlijk zou ik meer gaan polariseren.’ Maar wat we vooral moeten beseffen is dat we in een open economie als België niet zomaar om het even wat kunnen beslissen, zegt Baert.

Voor de loonnorm die eigenlijk een formule is kijken we naar de verwachte evolutie van de lonen in de ons omringende landen. ‘Dat is op dit moment zeer wankel.’ We weten in feite niet wat er de komende maanden gaat gebeuren, zeker met de coronacrisis, zegt Baert. ‘De arbeidsmarkt loopt na op de economische conjunctuur en die is afhankelijk van het antwoord op de gezondheidscrisis.’ Dus die 0.4 procent die er is uit gerold zou even goed 0 of 1 procent kunnen zijn. ‘Daarom zou ik zeggen om die lonen voor één keer over de zomer te tillen en af te wachten.’ Dat is de logische oplossing om hier uit te geraken en op dat moment ga je veel meer zien wat de echte mogelijkheden zijn, zegt Baert.

Redacteur: Pieter-Jan Volkaert