A fantastic machine: de alomtegenwoordige camera

Hoe heeft de komst van de camera de jongste 200 jaar het leven van de mens beïnvloed? Er zijn vandaag 45 miljard camera’s in omloop, een veelvoud van het aantal mensen.

De film van de week – een wervelende potpourri van ogenschijnlijk willekeurig uitgekozen beelden door de jaren heen – is in de eerste plaats een illustratie van onze fascinatie voor beelden.

45 miljard camera’s

Van eerste fotografisch beeld tot selfie. Dat zou de ondertitel kunnen zijn van de merkwaardige documentaire And the king said, what a fantastic machine (***, momenteel in de bioscoop) van de Scandinavische makers Axel Danielson en Maximilien Van Aertryck. Met de laatste spraken we in Gent tijdens het Filmfestival.

De documentaire begint met het eerste fotografisch beeld ooit gemaakt, in het begin van de negentiende eeuw. In de eerste plaats was de camera een wetenschappelijk instrument. Men reisde de wereld rond om documentaire beelden te maken en men liet mensen betalen om zichzelf op film te zien bewegen.

Maximilien Van Aertryck: ‘Wat ons interesseerde was het businessmodel na de doorbraak van de filmcamera. Beelden van sport, van naakte vrouwen of gewoon nieuws brachten veel geld binnen! En dat is nog altijd zo. Er wordt gevochten om onze aandacht.’

‘We hadden niet de geschiedenis van de camera op het oog, wel de impact van beelden. Toen de geschreven pers kwam werd er ingezet opdat iedereen zou kunnen lezen en schrijven. Het is de hoogste tijd nu dat er media-opvoeding komt. Je kan zelfs stellen dat het overleven van de democratie daarvan afhangt. Het zou een mensenrecht moeten worden om beelden te kunnen ontcijferen. Het recht om de wereld te begrijpen!’

Televisie

De documentaire, die eerst Broadcast zou gaan heten, heeft zijn titel te danken aan een veelzeggende anekdote: het is een uitroep van de Britse koning [Edward VII naar aanleiding van zijn kroning op 9 augustus 1902. Georges Méliès, Frans illusionist en filmmaker, was eerst geweigerd om de ceremonie te filmen. Hij heeft dan maar vooraf het hele gebeuren geënsceneerd met acteurs, en hij heeft het daarna aan de Britse koning laten zien. Het was meteen de eerste keer dat beelden werden gemanipuleerd.

Méliès begreep dat hij beelden moest maken die de mensen wilden zien. In een notendop zit daarin vervat wat de technologie vermag. Met een camera kan je je eigen realiteit creëren en die ook verkopen.

Perspectief

Van Aertryck: ‘Eerst zouden we het alleen maar over televisie hebben. Maar tijdens onze research ontdekten we de anekdote over de Britse kroning. En ook  het fragment waarin Leni Riefenstahl bijna geobsedeerd naar de esthetiek  van haar prachtige, symmetrische beelden van een grootse nazi-parade kijkt zonder de gevolgen ervan te zien. Ook onze [massamedia overzien de gevolgen van bepaalde beelden bijna nooit. Toen aan enkele chefs nieuws van Franse tv-zenders werd gevraagd wanneer precies iets nieuwswaardig was, bleven ze het antwoord schuldig. Daar bleken ze nog nooit over te hebben nagedacht.’