Bruno de Winter en zijn ’t Pallieterke (1945-1955)

Op 25 januari 1987 woonde ik in de Bristol op de Antwerpse Amerikalei de voorstelling bij van het boek van Mark Vanvaeck ’t Pallieterke van Bruno de Winter. Het boek, een lichte herwerking van zijn licentieaatsverhandeling, verscheen bij de uitgeverij De Nederlanden waar wijlen Kris Barrezeele en ik toen nauw bij betrokken waren. Er was heel veel volk aanwezig. Ook de toenmalige hoofredacteur Jan Nuyts was er. Als ik mij niet vergis was Jan d’Haese die middag de hoofdspreker die het boek aan het publiek voorstelde. Het boek verscheen zowel in een genaaide als in een gebonden versie. Thans bijna dertig jaar later verscheen er een tweede – herziene – editie van het boek. 

Beide edities verschillen totaal van elkaar. De tweede volledig herwerkte editie bevat zowat vijftig pagina’s meer, kreeg een aangenamere leesletter en werd in het leven gestuurd met heel wat meer illustraties uit het familiearchief van de stichter Bruno de Winter en uit ’t Pallieterke zelf. Verrijkend in deze tweede editie is de meer diepgaande karakterschets van hoofdredacteur Bruno de Winter. Thans leren we hem heel wat beter kennen als mens, als levensgenieter en als nimmer rustende journalist. Hij voelde als het ware aan dat hij een wedren leverde met de dood. Daarom wilde hij in de tijd dat hem resteerde nog zoveel mogelijk presteren. De ‘razende reporter’ die hij was, werd nauwelijks vijftig jaar en kreeg een koninklijke uitvaart.

De meerwaarde van de eerste uitgave waren de noten en de grafieken die thans weggevallen zijn. Maar dat zal Jan Publiek een zorg wezen. Het woord vooraf voor de tweede editie werd geschreven door de huidige hoofdredacteur Karl van Camp maar dat is grotendeels een herhaling van wat Jan Nuyts al schreef voor de eerste uitgave. 

Non-conformist

Auteur Mark Vanvaeck, vandaag hoofdredacteur van het blad Openbaar Kunstbezit Vlaanderen, verwerkte voor zijn oorspronkelijke licentiaatsverhandeling, onder leiding van Louis Vos, de eerste elf jaargangen of 554 nummers van het weekblad ‘met een slecht karakter maar met een goed hart’. Het resultaat van al dat lezen en analyseren vervatte Vanvaeck in vier grote delen: allereerst staat de visie van Bruno de Winter op de repressie centraal, thema dat vooral de jaargangen 1945 en 1946 overheerst. Daarna, de jaren 1947 tot en met 1949, besteedde ’t Pallieterke ruimschoots aandacht aan wat De Winter de ‘grafdelvers van de democratie’ noemde, of de ondermijners van het parlementair stelsel van ons land. In zijn ogen dezelfden die op 31 mei 1940 koning Leopold III ‘verraden’ hadden. De ‘limogeards’ waren in zijn ogen puur uitschot, die men beter kwijt dan rijk was. Hij schreef dat ook zodat hij weldra het mikpunt van de klassieke partijen werd, maar dat kon de non-conformist, die hij was, niet deren. Zelf was de uitgesproken individualist De Winter geen Vlaams-nationalist maar wel een flamingant uit verontwaardiging over de uitwasemingen van de repressie, waarbij in de eerste plaats de katholieke Vlamingen getroffen werden. Het derde deel van het boek wordt gevuld door commentaren op de ontwikkeling en de afloop van de Koningskwestie, waarvoor in 1950 haast alle andere onderwerpen dienden te wijken. Tot slot komen in het vierde deel, de jaargangen 1951 tot en met 1955, De Winters evoluerende visie op de verhouding Vlaanderen-België, de stakingen, de schoolstrijd… aan bod. In mei 1955 zou de tiende verjaardag van ’t Pallieterke uitbundig gevierd worden. In plaats echter van het geplande jubileumnummer kregen de lezers een rouwnummer in handen …

Tijdens zijn journalistenleven werd Bruno de Winter voor de oorlog als journalist van Het Handelsblad geconfronteerd met de permanente crisis en onregeerbaarheid van ons politiek bestel. Na de oorlog maakte hij in tien jaar tijd kennis met elf opeenvolgende regeringen, veertien ministers van Justitie — nefast voor een coherent repressiebeleid, vier parlementsverkiezingen en een volksraadpleging. Vooral de afloop van de Koningskwestie bracht hem tot meer extremere standpunten — voor scheldwoorden en –namen schrok hij niet terug — en een strijdbaarder flamingantisme dat evolueerde naar het Vlaams-nationalisme en de verdediging van een eigen partij, toen de Vlaamse Concentratie.

Mark Vanvaeck wijdde zijn licentiaatsverhandeling aan de tien jaren dat Bruno de Winter hoofdredacteur was. Voor het vervolg, de haast veertig jaren dat Jan Nuyts de plak zwaaide, zal een doctoraal proefschrift nodig zijn. Het helder geschreven boek, doorspekt met talrijke en goedgekozen citaten, van Mark Vanvaeck hoeft geen verdere aanbeveling. Ook de lezers en bezitters van de eerste uitgave zullen in deze nieuwe editie heel wat bijkomende informatie vinden.

Foto: (c) gazetvanhove.be