Cyriel Verschaeve als beeldhouwer, een leerrijke inventaris

Op het voorbije Cyriel Verschaeve-colloquium op 2 juli in Alveringem liet referaathouder Paul Verbraeken zijn toehoorders weten, dat Verschaeve (1874-1949) in zijn boetseerwerk, “hoe geïnspireerd en gedreven ook”, het nodige vakmanschap ontbrak. Een echte scholing, opleiding had hij nooit genoten. Echt vakmanschap “valt niet op te merken uit de beelden die wij kennen. (…) Wie zijn beelden nauwgezet bekijkt merkt steevast de onzekerheid op waarmee de kunstenaar te kampen had, alsook het gemis aan, of de desinteresse voor stilistische bekommernissen”, aldus Verbraeken.

Judas

Een aantal van deze beeldhouwwerken werd tijdelijk tentoongesteld in de dorpskerk. Bij deze tentoonstelling hoorde ook een mooi vormgegeven en in vierkleurendruk uitgegeven catalogus. Deze Catalogus van de beelden van Cyriel Verschaeve is ingeleid en samengesteld door Tom Cobbaert, hoofdarchivaris van het ADVN. In 2003 bezorgde hij ons ook al een gedetailleerde inventaris van het fonds Cyriel Verschaeve.

In Cobbaerts meest recente publicatie leren we onder meer dat Verschaeves eerste beeld, de Judas-figuur, in de periode 1917-1919 ontstond. Eerdere probeersels waren mislukt en werden vernietigd.

Dankzij een persoonlijke relatie met een Ardooise familie —Verschaeve was afkomstig uit deze gemeente— was hij in contact gekomen met het boetseren van beelden. Verschaeve was niet alleen onder de indruk maar hij was er ook laaiend enthousiast over. Tijdens de slopende en deprimerende oorlogsjaren begon hij zelf in 1917 te boetseren. Hij was toen op zoek naar een ontspannend tijdverblijf. Zonder enige opleiding, enkel aan de hand van een anatomiehandboek voor kunstenaars en wat boetseerklei, toog hij aan het werk.

Staf de Clercq

Zijn laatste beeld was een zelfportret (een van de twee) en ontstond in 1946 toen de gewezen kapelaan in ballingschap in het Oostenrijkse Solbad Hall woonde. In totaal maakte hij 39 beelden van vooral religieuze figuren. Het kunnen er ook meer geweest zijn maar over hun bestaan, heerst vooralsnog onzekerheid. Van sommige beelden werden meerdere afgietsels gemaakt. Zo bestelde de latere VNV-leider Staf de Clercq in 1925 van het beeld ‘David-Vlaanderen’ een van de in totaal zeven afgietsels.

Van ieder beeld bezorgt beschrijver Cobbaert ons de technische gegevens, alsook de nodige context en ontstaansgeschiedenis. Ook fotograaf Sebastian Wells verdient voor zijn werk een pluim. Dankzij een zorgvuldige belichting van de beelden komen heel wat details tevoorschijn. Cobbaerts boek vormt een gedegen aanvulling en vervollediging van het in 1960 verschenen rode boekje van Dirk Vansina, Cyriel Verschaeve als beeldhouwer.

Mogen we tot slot de auteur en de uitgever wijzen op een schoonheidsfoutje. Ik vind het jammer dat het boekrugje onbedrukt is gebleven zodat het thans gedoemd is om ‘anoniem’ in de boekenkast te zullen staan. Voor het overige niets dan lof voor het stijlvol uitgegeven boek.

Samen met het Jozef Lootensfonds (of het Verschaeve-archief) vonden ook de beelden een veilige thuishaven in het ADVN.

Tom Cobbaert, Catalogus van de beelden van Cyriel Verschaeve. Antwerpen, ADVN, 2022. Ill., 95 blz., Gen. (met flappen), 20 €, ISBN 9789082684070