Dansen aan de rand van de afgrond?

De betaalbaarheid van onze sociale welvaartsstaat is regelmatig onderwerp van debat. In de aanloop naar de nakende verkiezingen komt steevast de pensioenproblematiek ter sprake. De economen Jef Vuchelen en Mark Scholliers schreven hierover een bijzonder interessant boek dat bij Pelckmans werd uitgegeven.

De heren economen trekken in dit tamelijk omvangrijke werk snoeihard aan de alarmbel. Jarenlang verzaakten de Belgische politici om zich afdoende voor te bereiden op de vergrijzingsgolf. De gevolgen van dit wanbeleid zijn ernstiger dan vaak wordt voorondersteld. Vuchelen en Scholliers betogen dat door het chronische uitstelgedrag, zeer ingrijpende c.q. pijnlijke maatregelen, vroeg of laat onafwendbaar zijn geworden. De welvaartsvastheid van de pensioenen komt volgens de auteurs danig op de helling te staan.

Uw pensioen onder vuur? Vecht terug! bestaat uit twee delen. In het eerste gedeelte wordt de problematiek rond de vergrijzing onder de loep genomen. Als lezer denkt u waarschijnlijk: ‘Help, weer de zoveelste analyse van een reeds jaren gekend probleem.’ Niets is minder waar. De grote sterkte die van dit boek uitgaat, ligt besloten in het gegeven dat een macro-economisch probleem op een individueel niveau wordt besproken. Een brede, maatschappelijke benadering creëert al te vaak een eerder anonieme beleving en ondoorgrondelijke benaderingswijze. De twee economen maken duidelijk, met behulp van eenvoudige simulaties en tabellen, wat de gevolgen van de pensioenproblematiek zullen zijn voor het doorsnee gezin. Meer dan ooit wordt ‘de gewone man in de straat’ bij het lezen van dit boek met zijn neus op de feiten gedrukt: we dansen vervaarlijk aan de rand van de afgrond.

Pensioen via de zogenaamde eerste pijler zal er altijd zijn, aldus de schrijvers. De vraag is echter in hoeverre de welvaartsvastheid zal afgetopt worden. Immers, ‘zelfs een eerder beperkte ingreep onder de vorm van een kleinere stijging van de pensioenen, heeft direct een significant effect op de levenskwaliteit na pensionering.’ Scholliers en Vuchelen stellen dat stevige beleidsinterventies onafwendbaar zijn, aangezien in repartitiestelsels – en zeker in het Belgische systeem – de eerste generatie gepensioneerden decennia geleden sterk begunstigd werd, doordat hun pensioenen aanzienlijk ruimer waren dan hun bijdragen aan het systeem. De aanklacht aan het adres van de politieke klasse is fundamenteel: ‘Proactief ingrijpen is er in ons land nooit bij’, zo klinkt het op pagina 140. Hiermee legt dit werk de vinger op de etterende wonde. Het hoeft bijgevolg allerminst te verbazen dat bijvoorbeeld de sp.a, bij monde van Karin Temmerman, dit economisch studiewerk afdeed als ‘bangmakerij’. Echter, de waarheid is wat ze is, en ze mag door de economische en financiële analisten gezegd worden.

Vrees niet, er is ook goed nieuws. Dit boek is geen langgerekte treurmars over het Belgische wanbeleid. In de tweede helft van Uw pensioen onder vuur? Vecht terug! worden wegen geschetst waarlangs de burger, voor zichzelf en/of zijn familie, naar positieve oplossingen kan zoeken om de nakende afname van welvaartsvastheid der pensioenen te compenseren. Het devies van de auteurs mag duidelijk wezen: -vertrouw niet langer (volledig) op de overheid, zoek zelf naar alternatieven als figuurlijk appeltje voor de dorst. Ondanks dat kapitalisatiesystemen en beleggingen op het eerste gezicht zeer ‘neoliberaal’ en Amerikaans aandoen, maakt dit boek duidelijk dat de burger hier naar de toekomst toe meer op dient in te zetten. In hoofdstuk 3 wordt stilgestaan bij het rendement dat pensioenbeleggingen kunnen opleveren. Vuchelen en Scholliers besluiten in hoofdstuk 4 met tal van praktische tips, waarmee de lezer verder aan de slag kan. Financiële planning en regelmatigheid in beleggen is lonend en meer dan ooit noodzakelijk.

‘Vertrekkend van een macro-economisch kader hebben we de pensioenproblematiek tot op het vlak van de burger doorgetrokken’, aldus de auteurs. Economisch is dit boek sterk onderbouwd. Degelijke analyses worden afgewisseld met praktische voorbeelden en bevattelijke simulaties. Een noodzakelijke overlevingsgids in dagen dat het Zilverfonds verworden is tot een grote volksverlakkerij.