Dark Waters: Almost Heaven, West Virginia

‘Zij zijn groot en ik is klein, dat is niet eerlijk,’ klaagt het kuikentje Calimero in de populaire gelijknamige televieserie. Precies de situatie waarin bedrijfsadvocaat Robert Bilott zich bevindt in Parkersburg, West Virginia, wanneer hij eind jaren 90 chemiereus DuPont aanklaagt. Een David tegen Goliathverhaal? Ja, als allegorie op de strijd tussen goed en kwaad: vertrouw op God, kleine man, als je het kwade wil verslaan. Maar ook nee, want wanneer de jonge David een steen uit zijn tas wegslingert, raakt die Goliath aan het hoofd. De reus valt dood neer en de jonge herdersknaap onthoofdt hem met zijn eigen zwaard. Punt, uit!

Niet zo in Dark Waters. Daar raakt jurist Robert Bilott eerder verstrengeld in zijn eigen slinger en is DuPont uiteindelijk nog ‘very much alive and kicking’. Na een lange, juridische strijd die uiterst gevaarlijke chemische watervervuiling aan het licht brengt, moet chemiegigant DuPont wel 670 miljoen dollar betalen aan 3.550 gedupeerden. Een fractie van de jaarlijkse winst! Maar wie heeft iets aan geld als je aan kanker sterft? En wat met het stadje Parkersburg, waar DuPont de grootste werkgever is voor 30.000 inwoners? Hoe kan een miljardenbedrijf er mee wegkomen jarenlang tienduizenden tonnen chemische rotzooi te dumpen, goed wetende wat de catastrofale gevolgen zijn? Nee, geen onthoofde Goliath op het einde maar een springlevende organisatie met o.m. twee bedrijven DuPont in België overgenomen door Chemours. In december 2015 fuseren DuPont en Dow Chemical met een beurswaarde van 130 miljard dollar.

De ultieme vraag: waarom heeft DuPont zolang gezwegen? De indianenstammen die oorspronkelijk West Virginia bevolkten hebben het altijd al geweten en goed verwoord: ‘When all the trees have been cut down, when all the animals have been hunted, when all the waters are polluted, when all the air is unsafe to breathe, only then will you discover you cannot eat money.’

Wie dat ook weet is de echte Robert Bilott, die begin februari in Brussel het Europees Parlement toesprak om te waarschuwen tegen het misbruik van PFOA’s (C8), een van de meest toxisch ‘forever chemicals’. Een verbinding van fluor en koolstof, die niet in de natuur voorkomt, maar inmiddels overal inzit: in ons drinkwater, in onze voeding en dus ook in ons bloed. DuPont is de fabrikant van het materiaal Teflon, dat in onze keukens te vinden is in teflonpannen en keukengerei. Dat DuPont er nooit strafrechtelijk voor vervolgd is en er met een financiële schikking vanaf kwam, stoot de rechtschapen bedrijfsadvocaat tegen de borst.

Klimaatactivist

In de film wordt hij vertolkt door Mark Ruffalo, zelf al jaren klimaatactivist en fervent aanhanger van Bernie Sanders. Na al vijf keer de Hulk gespeeld te hebben, wil Ruffalo vaker in geëngageerde films acteren, zoals de journalist in Spotlight, die kindermisbruik in de kerk aanklaagt. In Dark Waters speelt hij een saaie, ietwat uitgebluste jurist, met, je weet wel, het charisma van een dweil. Maar dat is nu net wat dit waargebeurd milieuschandaal nodig heeft: een intelligente portrettering mijlenver verwijderd van de naïeve glamour en glitterrollen van filmhelden, maar daardoor erg geloofwaardig.

Robert Bilott zit in het begin van de film op rozen: de brave huisvader is net partner geworden bij een prestigieus advocatenkantoor dat de belangen van grote bedrijven verdedigt. Tot plotseling Wilbur Tennant zijn bureau binnenstapt. Deze veeboer en buur van Bilotts oma vertelt een gruwelijk verhaal, met VHS-video’s als bewijsmateriaal. De helft van zijn kalfjes worden mismaakt geboren en bijna 200 koeien met zwarte tanden en groene organen zijn gestorven. Oorzaak: het nabijgelegen chemische stort van DuPont! Overweldigd door de bewijzen en door het zien van boer Tennants koeienkerkhof, begint Bilott zijn vijftien jaar lange kruistocht. Zoals bij vele andere klokkenluiders is dit een kwestie van gewetenstrijd. Er zijn heel wat milleniumfilms rond dit onderwerp: o.m. Erin Brockovichmet Julia Roberts en Official Secrets met Keira Knightley in de rol van Katherine Gun, die het opnam tegen de Britse geheime dienst. Twee vrouwen en een man die hun carrière en hun leven op het spel zetten om de waarheid aan het licht te brengen.

Homoseksueel    

Dark Waters is gebaseerd op het New York Times-artikel The Lawyer Who Became DuPont’s Worst Nightmare en geregisseerd door de Amerikaans onafhankelijke cineast Todd Haynes. Haynes komt openlijk uit voor zijn homoseksualiteit en gebruikt het thema in zijn twee beste films: het melodrama Far from Heaven (2002) en het sensuele Carol (2015), over twee verliefde vrouwen in de jaren vijftig.  Karakterstudies waarin hij samen met Julianne Moore, Cate Blanchett en Rooney Mara de homoseksuele liefde vormgaf en zo een van de meest geëngageerde en succesvolle vrouwenregisseurs werd. Niet direct de man om Dark Waters te regisseren, waarin actrice Anne Hathaway als Bilotts echtgenote slechts één opdracht heeft: haar man te bewonderen.

Toch is Todd Haynes de reden waarom Dark Waters ons een geweten schopt in verband met milieuverontreiniging.  Haynes heeft geen autoachtervolgingen of spetterende actiescenes nodig om het spannend te houden. Zijn onderkoelde benadering zonder veel poespas werkt! En dat al vanaf de openingsscene waar enkele tieners ‘s nachts zwemmen in een meer dat aan de andere kant besproeid wordt met chemicaliën om andere chemicaliën op te lossen. Pure horror!

Vuilbak

Wat kunnen we nu zelf doen om ons te beschermen? Ten eerste, al onze giftige teflonpannen de vuilbak in kieperen. Jammer, natuurlijk, want het bakken zonder boter werd ons voorgespiegeld als een eenvoudige vermageringsstrategie. Nu zitten we met het schadelijke PFOA in ons bloed, de stof die in die anti-aanbraadpannen gebruikt werd. Vervolgens passen we voor de volgende jaarlijkse Big Jumps. En ten slotte zijn we niet meer zo naïef te denken dat grote bedrijven steeds ons welzijn voor ogen hebben. DuPonts slogan was Better Living Through Chemistry, nu horen we vaak We are all Chemistry of  Got a problem? Ask chemistry: it gives you solutions. Hoewel goed bedoeld, na het zien van Dark Waters klinken ze even cynisch als John Denvers ode aan West Virginia in de film: ‘Take me home Country Roads, almost heaven, West Virginia, mountain mama’

Vandaar deze oproep met de typische woordspelingen van chemietaal: Action now. Reaction later!