Poor Things: Frankenstein ontmoet legendarische regisseur

De film Poor Things van Yorgos Lanthimos is het ongelooflijke verhaal over de fantastische evolutie van Bella Baxter, een jonge vrouw die tot leven werd gebracht door de briljante en onorthodoxe wetenschapper Dr. Godwin Baxter.

Griekse cinema heb ik altijd geassocieerd met vrolijke, optimistische liedjes en dansjes: actrice Melina Mercouri, later minister van cultuur, die als prostituee in de haven van Piraeus Nooit op zondag zingt en Zorba de Griek die na een zoveelste mislukking de sirtaki van Mikis Theodorakis begint te dansen. En toen zag ik Dogtooth (2009) van Yorgos Lanthimos waarin deze Griekse filmregisseur een compleet andere richting insloeg en surrealisme gebruikte om iets essentieels te vertellen over de werkelijkheid.

Komisch, triest, afstotelijk, en dikwijls alle drie tegelijk, vertelt deze film een Joseph Fritzl-achtig gezinsdrama over een rijk Grieks echtpaar dat besluit de kinderen in een volstrekt isolement op te voeden, met een eigen verzonnen woordenschat. Deze omstreden film zorgde voor veel verwarring, voor applaus maar ook boegeroep.

Alternatieve werelden

Het vreemde, absurdistische uitgangspunt van Dogtooth ligt dan ook aan de basis van zijn latere Engelse films waarin de regisseur steevast alternatieve werelden creëert in de echte wereld. The Lobster (2015) bijvoorbeeld, is een Orwelliaanse dystopie boordevol zwarte humor en vreemde situaties. Oordeel zelf: David krijgt precies 45 dagen de tijd om de juiste toekomstige te vinden. Zo niet verandert hij in een dier naar eigen keuze. Een kreeft, want die kan immers honderd jaar worden en toch potent blijven.

Is deze film een satire op de huidige relatiebureaus of een dierenfabel? Met zijn daaropvolgende films The Killing of a Sacred Deer (2017) en The Favourite (2018) met Olivia Colman en Emma Stone, is Lanthimos met zijn absurdistische cinema op korte tijd een begrip geworden onder filmliefhebbers. Nu mag actrice Emma Stone nogmaals schitteren in misschien wel de meest bizarre Lanthimosfilm: Poor Things (2023), dit jaar op het filmfestival van Venetië bekroond met de Gouden Leeuw.

Geobsedeerde vrouw met babybrein

Poor Things speelt zich af tijdens het Victoriaanse tijdperk (1837-1901), gekenmerkt enerzijds door preutsheid en ingetogenheid en anderzijds door schrikwekkende figuren als Jack the Ripper. Ook wereldwijd bekend is de pre-Victoriaanse schrijfster Mary Shelley die op 18-jarige leeftijd de horrorroman Frankenstein (1818) schrijft waarin wetenschapper Victor Frankenstein zijn eigen creatie, het monster van Frankenstein, tot leven weet te wekken. Het is die Frankenstein die Poor Things inspireerde én ook het gelijknamige boek van Alasdair Gray waarop de film gebaseerd is.

De afzichtelijke chirurg (Willem Dafoe), Dr. Godwin Baxter, ‘God’ voor de vrienden, heeft net het lichaam van een zwangere vrouw uit de Thames opgevist en de hersenen van de foetus in haar schedel getransplanteerd. Emma Stone speelt Bella, het uit de dood herrezen kindvrouwtje, dat aanvankelijk erg onhandig en infantiel onschuldig, haar eerste pasjes, woordjes, dansjes pleegt onder het wetenschappelijk toezicht van ‘God’ en zijn gewetensvolle assistent Max.

Wanneer Bella haar eerste orgasme ontdekt, verlaat de nu door seks geobsedeerde volwassen vrouw met het brein van een baby, haar veilige omgeving. Samen met een supergeile advocaat (Mark Ruffalo) ontdekt zij de Victoriaanse wereld met een kinderlijke onschuld en een groeiende opwinding. De mannen die ze onderweg ontmoet zijn net het tegengestelde van haar trouwe Max en uiteindelijk belandt ze in een Parijs bordeel.

Groteske horrorkomedie

Uitbundig overdadig, met talrijke expliciete en soms heftige seksscènes, volledig ‘over the top’ geacteerd, deels zwart-wit en met een fisheye-lens opgenomen. Zo laat Lanthimos ons kennismaken met een kunstmatige wereld waarin steden als Lissabon, Alexandria en Parijs overkomen alsof ze uit een kleurrijk prentenboek zijn geknipt. Bella in Wonderland zou je de wereld waarin Bella terechtkomt kunnen noemen.

De ultieme vraag die je jezelf na de film stelt is: is deze groteske horrorkomedie een mannenfilm geregisseerd door een man, naar een scenario van een man, gebaseerd op een roman van een man, over een chirurg die God heet en experimenteert op mens en dier om uiteindelijk een sexy vrouwtje te creëren? Een vrouw met een babybrein die ontdekt dat ze altijd opnieuw gemanipuleerd wordt door… vuile, vieze mannen? Of is het nu een echte pro-feministische film waarin het hoofdpersonage een vrouw is die symbolisch de hergeboorte van de vrouwelijke identiteit en autonomie mag meemaken? Met waarden die hier kunnen gezien worden als een viering van vrouwelijke emancipatie. Met actrice Emma Stone als Bella, die warmte en levenslust uitstraalt, een viering van de vrouwelijke geest en levensvreugde!

Poor Things is een film die zowel intrigeert als amuseert. Het is dé hoogmis van het absurde en het bizarre, verpakt in een prachtig visueel spektakel. Ten zeerste aanbevolen, maar wil misschien iets te veel de filmkijker plezieren en is daardoor toch niet Lanthimos’ allerbeste: dat blijft Dogtooth!