De bard en zijn muze

‘I forgot to pray to The Angels and The Angels forget to pray for us’. Onsterfelijke woorden die elke rechtgeaarde muziekliefhebber kan meezingen wanneer de song ‘So Long Marianne‘, deze weergaloze klassieker van Leonard Cohen, weer eens op de radio voorbijkomt. Of wanneer je zijn elpee van eind de jaren ’60 uit je platencollectie tevoorschijn tovert. Toen de cd nog moest worden uitgevonden. En bijna iedereen weet bovendien ook dat deze heerlijk smachtend bezongen Marianne niet minder was dan Cohens muze Marianne Ihlen. Iets minder bekend maar niet minder mooi is tevens de love song ‘Bird on a Wire‘ die eveneens over zijn Noorse inspiratiebron gaat.

Tot dan was Leonard Cohen bekend als dichter. Volgens de legende zou Marianne Leonard Cohen hebben weten te overtuigen om te gaan zingen. Ook al leende zijn lage, wat nasale stemgeluid zich daar niet echt toe. Af en toe klinken zijn songs dan ook bijna als gedeclameerde poëzie. De dichter was echter zo in de ban van zijn inspiratiebron, zijn muze dat hij het toch maar eens probeerde. Succes volgde vrijwel onmiddellijk. De rest is geschiedenis. Leonard Cohen ging voortaan door het leven als een begenadigde singer-songwriter van vooral melancholische love songs, gerespecteerd door jan & alleman, van Bono, Bob Dylan tot Nick Cave. Zo zou bijvoorbeeld het overbekende ‘Halleluja’, een van zijn composities, later door een x-aantal andere artiesten worden gecoverd. Meest bekend en veruit de beste variant is de zeer ingetogen en serene versie van de veel te vroeg overleden Jeff Buckley.

Beatnikdichter

Nu zijn er al talloze al dan niet waargebeurde verhalen verfilmd over de relatie van een artiest met zijn muze, meestal ook zijn lief. Het grote verschil tussen al deze films en Marianne & Leonard: Words of Love is dat van Marianne en Leonard beelden bestaan, opgenomen door de bekende documentairemaker D.A. Pennebaker. Zeer opmerkelijk. De Canadese bard had begin de jaren ’60 een relatie aangeknoopt met de hoogblonde Noorse schrijversvrouw Marianne Ihlen.

Als beatnikdichter was hij vanuit Canada via New York op het Griekse schrijverseiland Hydra aangespoeld. Met de erfenis van zijn oma had Cohen er zelfs een huisje gekocht om er ongestoord aan zijn oeuvre te kunnen schrijven. Het was daar dat Cohen Marianne ontmoette die op het eiland met haar zoontje van zon en zee genoot. Onder impuls van de adoratie voor zijn muze schreef hij een dichtbundel en twee romans die evenwel maar matig werden ontvangen. Pas in 1967 vond de troubadour zijn ware stem, maar dan wel als singer-songwriter met het album ‘Songs of Leonard Cohen‘, omschreven als een elpee vol melancholische ‘kampvuurliedjes’.

De Amerikaanse documentairemaker Nick Broomfield heeft van Marianne & Leonard een mooi en interessant dubbelportret gemaakt, maar hij gaat de donkere context van de jaren ’60 niet uit de weg: al de door drugs verwoeste levens. In 1967 typeerde Cohen de liefde van Marianne als ‘You held on to me like I was a crucifix’. Na te zijn doorgebroken dienden uiteraard allerlei andere liefdes en groupies zich op. Cohen had minder oog en minder tijd voor Marianne. En toen duidelijk werd dat ene Suzanne haar plaats had ingenomen, keerde Marianne naar Noorwegen terug. Maar Leonard Cohen zou zijn eerste, grote liefde nooit helemaal hebben kunnen vergeten. De band bleef. Het liefdesvuur bleef al die jaren smeulen.

Spiritueel zoeken

Nick Broomfield zou als documentairemaker destijds de zelfreflectieve stijl hebben geïntroduceerd waarbij de maker zelf in beeld en aan het woord komt. Een stijl die nadien dankzij tv-maker Louis Theroux en filmmaker Michael Moore populair zou worden. In 1969 was Broomfield een student rechten van amper 20 jaar. Het toeval had hem naar Hydra gebracht, waar hij kennis had gemaakt met Marianne. Toen hij haar vertelde dat hij eigenlijk films wilde maken, liet zij hem wat filmwerk zien van D.A. Pennebaker.

Zelf vond Broomfield de poëzie van Cohen ‘diepzinnig, evocerend en spiritueel’. Cohen zou hij zelf pas ontmoeten ergens in de jaren ’90. Ze werden vrienden, ook al door hun gezamenlijk verleden op Hydra. De Leonard Cohen is in dit document een vrij complexe figuur. Hij wisselde zijn libertijnse, vrijpostige levensstijl af met zijn spiritueel zoeken, van het christendom tot het boeddhisme. Zo werd hij in de zomer van 1996 gewijd tot boeddhistische monnik genaamd Jikan (‘de zwijgzame’). Marianne kan echt wel Cohens muze worden genoemd. Zij kon luisteren, was geïnteresseerd en stuurde hem aan. Broomfield romantiseert zodat Marianne de muze is die zichzelf volledig wegcijfert voor het genie dat te groot is voor één vrouw.

Lege stoel

De legende gaat dat Leonard Cohen bij elk concert een stoel, een zitje vrijhield voor het geval dat zijn muze ineens weer zou opduiken. En geen legende maar echt wel de waarheid; een drietal maanden nadat zijn Marianne in 2016 was overleden, stierf ook Leonard Cohen. Alsof zij hem bij zich had geroepen. Leonard Cohen werd 82 jaar. Hij had haar nog opgezocht op haar ziektebed en heeft haar toen een liefdesbrief voorgelezen. Waarop zij zeer liefdevol zou hebben gereageerd. Mooier kon deze romance niet eindigen. Van een geweldig slotakkoord gesproken.