De Friezen: verleden en heden van een trotse natie

Wat weet u over de exotische Nederlandse provincie Friesland of Fryslân zoals ze officieel heet? Dat er een Elfstedentocht bestaat die af en toe plaatsvindt als er voldoende dik natuurijs voorhanden is, dat er een raar taaltje gesproken wordt — ooit van de monding van de Schelde tot bij Bremen — en dat het ook nog een stuk in Duitsland ligt. Wist u dat de naam ‘Vlaanderen’ van Friese oorsprong is en dat er in Oostende eerst Fries en dan pas ‘Vlaams’ gesproken werd? Dat de Germaanse godin Freya haar naam aan de Friezen gaf? Waarom de Friezen hun kinderen nog steeds traditionele Friese namen geven?

Wilt u graag meer weten? Lees dan De Friezen, het aangename reisboek van Frieslandkenner en gids Flip van Doorn. Hij laat u kennismaken met verleden en heden van een trotse natie.

Zwin

De aanleiding van Van Doorns Friese geschiedenis is een verhuizing. In 2010 verhuisde hij met zijn gezin uit vrije wil naar Friesland, die zijn grootvader ooit om economische redenen verliet.

De Friese elf steden spreken tot de verbeelding. Ooit strekte het Friese taalgebied zich uit over een brede kuststrook die van Jutland tot diep in Vlaanderen reikte. De roerige geschiedenis van de Friezen heeft hen uiteindelijk teruggedrongen binnen de provinciegrenzen. Op zoek naar antwoorden ondernam de auteur elf lezenswaardige en navolgbare tochten, dit dankzij een reeks handige kaartjes, door Friesland en ver daarbuiten.

Toen de Romeinen naar de Lage Landen kwamen, woonden de Frisii al langs het IJsselmeer en de Waddenzee. Rond het jaar 500, na de grote volksverhuizingen, ontstond het Friese koninkrijk, dat zich uitstrekte van het Zwin aan onze kust tot aan de rivier de Weser in Duitsland.

Friese Vrijheid

De periode 1200-1500 staat in Fryslâns geschiedenis ook bekend als het tijdperk van de Friese Vrijheid. Deze Vrijheid werd door Karel de Grote aan de Friezen geschonken als dankbetuiging voor hun steun tegen de Saksen. Door de machtsuitbreiding van het christendom verdween die Vrijheid weer geleidelijk aan. Wel was er van lijfeigenschap nagenoeg geen sprake in Friesland. Immers in de vroege middeleeuwen bevonden de Friese dorpen zich op terpen — of hoger gelegen gebieden die ook bij vloed boven het water uitstaken — met rondom de zee. Pas geleidelijk aan begon de indijking en werd er land op de zee gewonnen. Friesland bleef eeuwenlang een lappendeken van in feite autonome gebiedjes.

Aan het einde van de Fries-Hollandse oorlog (1515-1524) kwam Friesland onder het gezag van keizer Karel V, die de eerste stadhouders aanstelde en de heerlijkheid Friesland oprichtte. Het land werd aan de Habsburgse Nederlanden toegevoegd.

Friezenkerk

De Friezen is een schitterende reisgids, opgedeeld in elf hoofdstukken. Doorheen tijd en ruimte neemt auteur Van Doorn de lezer mee van Leeuwarden naar Dokkum en Harlingen, Rinsumageest en Irnsum, Kreiteroord en Warns (waar de Friezen het Hollandse ridderleger  in 1345 versloegen), Burhave en Bronerga, Oosterlittens en de Waddeneilanden — bijvoorbeeld Schiermonnikoog waar ‘schiere’ monniken vlijtig dijken bouwden. Daarnaast ‘bezoeken’ we ook de Friezenkerk in Rome en Oost- (in Duitsland) en Noord-Friesland (in Denemarken).

Van Doorns aandacht gaat in de eerste plaats uit naar standbeelden, musea, muurteksten, naar het landschap en het water, de terpen en wierden, de kwelders en dijken, de weidevogels, de mist en het groen, de stinsen, de states en de typische kerken met dakzadel. Verbazend weinig mensen komen in het boek aan het woord. De enkele keren dat hij dan wel een gesprek voert met een boer, een kunstenaar of een erfgoedbeheerder gaat het gesprek meteen de diepte in, en dat tot in het detail.

Van Doorns boek is geen conventioneel reis- of geschiedenisboek, waarin een min of meer chronologisch verhaal verteld wordt, maar een boeiend en levendig verslag door en buiten Fryslân, waarbij historische feiten en mythen kriskras worden besproken. Overigens is Friesland steeds een bezoek waard.

Met literatuurlijst, Friese woordenlijst en uitgebreid register.