Het grote misverstaan: nadenken over de hereniging van de Nederlanden

Karel Luyckx vroeg zich af of een hereniging van de Nederlanden realistisch is. Daarom ging hij in zijn nieuw boek Het grote misverstaan op zoek naar de mening van bekende Nederlanders en Vlamingen over dit heikele onderwerp.

Luyckx interviewde in zijn nieuwe boek niet alleen dertig Vlamingen en Nederlanders uit alle hoeken van beide landen, hij ging ook in gesprek met de twee pro-Vlaamse auteurs Kees Middelhoff en Paul van Vliet op zoek naar een antwoord op zijn vragen rond een mogelijke hereniging van de Nederlanden. ‘Vlaanderen en Nederland eengemaakt? Is dat een utopie of kan het morgen realiteit zijn?’ klonk het in Luyckx’ hoofd.

Originaliteit

Mensen die zich nooit eerder uitlieten over dat thema komen in Het grote misverstaan eindelijk aan bod. Daarin schuilt meteen de originaliteit van het werk.

‘Als ik over Vlamingen en Nederlanders praat waar het gaat om verschillen, zou ik ze niet anders willen typeren, dan als verschillen binnen Nederland. Alleen is de tragiek (…) dat de Hollanders denken dat alle inwoners van Nederland hetzelfde zijn en daarom denk ik ook dat ze zichzelf als norm nemen als ze in Vlaanderen terechtkomen’, klinkt het bijvoorbeeld bij radiojournalist Middelhoff. ‘Hier is door dat afschuwelijke ijzeren gordijn van de zeventiende eeuw een stuk van onze ziel afgesneden.’

Vier groten lijnen vormen de rode draad van het verhaal.

De voorzichtige toenadering

Peter Debrabandere, hoofdredacteur van Neerlandia, verwijst naar de ‘orangistische ideeën’ van oud-provinciegouverneur Herman Balthazar, Louis Tobback en Geert van Istendael. Hij beschrijft de steeds intensere Vlaams-Nederlandse verstrengeling in de media, muziek, sport, cultuur en organisaties: ‘Wellicht zal het in een wereld die steeds globaler wordt, voor Nederland ook steeds duidelijker worden dat het baat heeft bij een samenwerking met Vlaanderen. En als dat op langere termijn tot steeds meer samenwerking leidt, dan ontstaat misschien vanzelf een dynamiek in de richting van een politieke hereniging of eenmaking die verder gaat dan een intellectuele wensdroom’.

Hetzelfde weerklinkt bij Marlies Lamont-Brouwers, een Antwerpse literatuurwetenschapster: ‘Ten slotte gaan we ook eerst voorzichtig een relatie aan met een partner alvorens ons in de echt te verbinden.’ Zeker als het over een voormalige partner gaat. Die huwelijksbeeldspraak vinden we ook bij de Nederlandse voormalige volksvertegenwoordiger Andries Postma, ook hoogleraar-emeritus staatsrecht, die ooit verklaarde dat hij Vlaanderen als ‘een zeer aantrekkelijke bruid’ beschouwt.

De stapsgewijze, confederale eenmaking

Die stapsgewijze, confederale eenmaking wordt met brio verdedigd door Derk Jan Eppink, voormalig lid van het Europees Parlement. Hij antwoordt aan N-VA-boegbeeld Bart de Wever: ‘Hereniging, ja, maar met het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden in gedachten, liefst met een kleine letter, flexibel op beleidsterreinen en confederaal in opzet. Stapsgewijs, hopelijk pakt de mayonaise dan wel.’

De Nederlandse professor Nicoline van der Sijs pleit voor een confederatie, volgens haar ‘de ideale latrelatie’. Acceptatie van verscheidenheid binnen de Nederlanden, stelt ook Vik Eggermont, is een absolute voorwaarde voor toenadering of hereniging.

Maar dan, Jan Peumans. Hij is in Maastricht geboren ‘dankzij een Nederlandse moeder en een Vlaamse vader’. Licht geïrriteerd vermaant hij: ‘Als Nederlandse politici nu een willen leren hoe dat juist zit tussen Vlaanderen en Nederland. Het zal ons in elk geval dichter bij elkaar brengen.’

Vlaanderen bij Nederland

Tussendoor herinnert de Gentse professor-emeritus Alexander Karel Evrard ons eraan dat ‘de nieuwe staat België oorspronkelijk een Franse creatie is geweest’. Hij wordt bijgevallen door zijn collega-professor Marita Mathijsen: ‘Die scheiding vind ik een van de grote vergissingen van de negentiende eeuw.’

Ze zou liever vandaag dan morgen weer een vereniging willen, maar dan Vlaanderen en Nederland. Voor gewezen volksvertegenwoordiger Ignace Lowie is de ‘derde weg’ duidelijk ‘op naar een stevig samenhoren der Lage Landen’, kort gezegd: ‘Slopen die muur.’

Het Plan N

Over naar Matthias Storme, hoogleraar aan de KU Leuven, en zijn ‘Plan N’. De staatkundige structuur voor een doenbare Nederlandse confederatie bestaat al, toont hij aan. Het huidige Koninkrijk der Nederlanden omvat vier landen: naast Nederland zijn dat Aruba, Curaçao en Sint-Maarten.

De drie laatstgenoemde landen maken deel uit van het Koninkrijk der Nederlanden, maar niet van Nederland. ‘Een Nederlandse confederatie als uitweg voor Vlaamse onafhankelijkheid? Denk maar niet dat Nederland geen rekenschap geeft van de meerwaarde en het schaalvoordeel dat een dergelijk scenario kan betekenen.’ Dus: waarom zou een hereniging van de Nederlanden niet mogelijk kunnen zijn?