De kudde graast verder

Eén buitenbeen is geen doorbraak. De Vlaamse pers blijft een weide met een ampele kudde. De oplossing is Nederland.

Wat is een kopblad? Het antwoord vindt u achteraan, gelieve toch eerst enkele paragrafen te lezen. Luc Pauwels is een crème van een VRT-journalist, met zijn reportages, dossiers en analyses. Voor hem schakel ik mijn buis in, voor de rest blijft zij op negen tiende van de avonden grijszwart. Je kan beter een Franse, Nederlandse of Britse krant of zender volgen.

Een hartenkreet uit medialand

Het roomsoes-gehalte van Pauwels klimt met zijn Journalistiek in tijden van fake news. Een hartenkreet na decennia in het vak.

Twee punten vallen in het boek meteen op: ten eerste de vrees waarmee hij zeven jaar worstelde om ietwat vuile was te tonen, en ten tweede de omzichtigheid om de bazen van de VRT en de media in het algemeen niet te kielhalen.

U moet het boek lezen: het zal u de bevestiging bezorgen van wat u reeds jaren voelt, weet en ziet. In Vlaanderen is een journalist lid van een kudde aan de leiband van wat gisteren politiek correct heette, en vandaag woke. Luc Pauwels ontdekt deze waarheid. Tot zijn verbazing achterhaalt hij dat kerncentrales — die voor de mediabazen, hun voetvolk en de Vivaldi-bewaarengelen van gazet en teevee, synoniem zijn aan Hiroshima, (’toch, ja toch en godverdomme’ — Pauwels zegt noch schrijft het, maar je hoort het hem binnensmonds fluisteren) — nuttige en fijne kanten hebben.

Rechtse zakken

De verleiding is om Pauwels uitvoerig te citeren, maar koop het boek en doe dat zelf, om te graaien in de eigen ervaring van mediatieke botsingen. Maar vooraf, om de sfeer te schetsen die hij op zijn wijze beschrijft, geef ik u een inkijkje in de mediatieke wereld. Met het team van het economisch magazine Trends, dat ik dertig jaar leidde, waren wij voor 75% van de confraters rechtse zakken, outcasts, lijfeigenen van het kapitaal. Het grootste part van de ex-Pol & Soc’ers kon zich geen ander perspectief indenken dan wat de sociaaldemocratie en haar groene uitbreiding voorhielden.

Heeft het ons verdriet? Bijlange niet: wij voelden ons gevleid om het schimpen. Rebel zijn is opfleurend, het leven is anders saai. Vooral door de herhaalde vaststelling dat alles verkruimelde waar de politiek correct-denkende mediaklasse voor applaudisseerde. Om in de branche te blijven: De Morgen, een initiatief van gauchisten, leeft anno 2022, en reeds jaren voordien, bij de gratie van een topondernemer met het hart (lichtjes) links maar zeker de portemonnee rechts.

Geen echte mediakritiek in Vlaanderen

Hoe komt dat toch, die blijvende linksige stempel van onze media? Dat is omwille van het kudde-effect: men houdt zich graag op te midden van gelijkgezinden, verkondigt noch in conversaties, noch in artikelen, noch in commentaren knallende woorden. Liever wordt men omhelsd door de vakbroeders dan doen waarvoor men wordt betaald: nieuws en analyses brengen met ballen. Ook al dreinen de confraters in koor: ‘Bah!’

Het is ook omwille van het ontbreken in Vlaanderen van stelselmatige en kundige mediakritiek. Mark Grammens zaliger fouilleerde in zijn eenmansblad Journaal de media en leunde daarbij op zijn jarenlange ervaring in de Britse pers (waar hij onder meer medewerker was van The Guardian). En Johan Sanctorum herhaalt die oefening in Doorbraak, en de ontslagen, want te brutaal en te eerlijk, VUB-prof Frank Thevissen koterde messenscherp in de Vlaamse pers.

Waar is echter iets belangrijkers? Een vakblad gestuurd, beheerd, gevuld door de communicatiefaculteit van een Vlaamse universiteit of van Vlaamse universiteiten? Waarom bestaat hier geen kopie van de Columbia Journalism Review (CJR) of de American Journalism Review? Wie vergelijkt vlot, intelligent, hard de kwaliteit van bijvoorbeeld de energieverslaggeving van De Standaard, De Morgen, De Tijd, VRT en VTM? Geen kat.

De Vlaamse Vereniging van Journalisten heeft het ledenblad De Journalist dat neigt naar een CJR maar er kan veel en veel meer. In Vlaanderen is er professionele kritiek op boeken, op theaterstukken, op coureurs, op duivenmelkers, op pianisten, op politici, op alles, maar geen doorlopende, combattieve praat over de zogenaamde vierde macht (de media). Zij doet haar goesting, voelt zich o zo lekker en mooi en ideaal. Dus prachtig werk, Pauwels.

In Vlaanderen geen erkenning

Vorig jaar in de lente verscheen Kobalt blues van Erik Bruyland, ex-medewerker van Trends, een goede collega en een vriend, over de plundering gedurende de jongste 70 jaar van de Congolese bodemrijkdommen door Gécamines en een sliert van internationale roofbaronnen (Chinezen, Amerikanen, Belgen). Parallel lag Cobalt blues, de Franse vertaling, in de etalage. In de Vlaamse pers, hoofdzakelijk door wat zich kwaliteitsmedium meent te mogen noemen, is het boek doodgezwegen. Wel is er een resem van lof in de Belgische en Afrikaanse Franstalige pers.

Onderhandeld wordt over een Engelse editie. Een verslaggever van De Morgen besteedde twee uur in gesprek met de auteur, was laaiend enthousiast, beloofde wekenlang dat het interview zou gepubliceerd worden. Twaalf maanden later slaapt het nog immer in zijn schrijfmachine. Waarom wordt het boek weggegomd? De hoofdreden is dat Bruyland, geboren en getogen in Kolwezi, en het kobalt onder zijn neus zag opduiken, genuanceerd verhaalt over de kolonisering van ‘ons Centraal-Afrika’. Dat botst met de ultra’s van het wokisme. Een bij-reden voor dit weggommen — ik lijd niet aan achtervolgingswaanzin — is dat hij een ex-journalist van Trends is, en dus niet koosjer. Zo werkt het ons-kent-ons van de Vlaamse media.

Kopblad

Plaats nu voor het kopblad. Dat is een lokale editie van een dagblad met dezelfde of grotendeels dezelfde inhoud als het hoofd- of moederblad. Voor betere journalistiek in Vlaanderen heeft Luc Pauwels tips. Een bazooka is echter op zijn plaats. DPG Media — gemakshalve de mediakring rond Het Laatste Nieuws — bezit kwaliteitskranten in Nederland (zoals De Volkskrant). En Mediahuis — gemakshalve de mediakring rond De Standaard — idem dito (zoals NRC). Je bevuilt het nest niet met de vaststelling dat de Nederlandse journalistiek veel sterker is dan de Vlaamse. Eén voorbeeld: de betere artikelen die de jongste jaren verschijnen in De Standaard zijn ‘gekoppensneld’ bij het Nederlandse zusterblad NRC.

Wie een heuse boekenrubriek zoekt vergeet de Standaard der Letteren en kiest voor de vrijdagse boekenkatern van NRC. Minder zweetvoetengeur. In grote lijnen gaat hetzelfde op voor de vergelijking van De Morgen en De Volkskrant. De Vlaamse lezer — voor de kijker geldt een gelijkaardige operatie — is beter af met De Standaard als kopblad van NRC, met onder meer de automatische aanwinst van een correspondentennet buitenland om jaloers op te zijn, en De Morgen als kopblad van De Volkskrant.

Gevolg: professionelere kranten in Vlaanderen met hogere creativiteit, betere pennen, betere artikelen, betere columns, betere internationale verslaggeving. Een mediatieke Lage Landen op de deurmat van de Vlaamse lezers is zuivere toegevoegde waarde.

Dank u, Luc Pauwels, om het verschijnen van die toekomst mee mogelijk te maken.

Journalistiek in tijden van fake news is verkrijgbaar in onze webwinkel.