De occulte burcht van Heinrich Himmler

In de herfst van 1933 wees SS-leider Heinrich Himmler de Wewelsburg aan als het toekomstige ideologische hart van de wereld voor zijn SS-leiderskorps. Sinds 2009 huisvest het slot binnen zijn muren het eerste en enige SS-museum ter wereld. Niet alleen voor neonazi’s en andere rechtsradicalen een bedevaartoord, maar voor alle geïnteresseerden in de geschiedenis van het Derde Rijk een must. De Nederlandse historicus Evertjan van Roekel schreef er een uitstekend boek, dat tevens een gids wil zijn, over. Eerder schreef hij een gewaardeerd boek over de Nederlandse Waffen-SS onder de titel Veldgrauw.

Paderborn
Himmlers Camelot ligt in de Duitse deelstaat Noord-Rijnland- Westfalen, op ongeveer twintig km ten zuidwesten van de stad Paderborn. De prins-bisschop van Paderborn liet het tussen 1603 en 1609 als buitenverblijf en jachtslot bouwen. Uniek voor Duitsland is de driehoekige vorm van het kasteel. Himmlers ‘ariosofisch’ adviseur Karl Wiligut zag er een speervorm in.

Niet alleen daarom viel Himmlers oog op de Wewelsburg. Het kasteel ligt ook vlakbij het Teutoburgerwoud, waar in 9 na Christus Germaanse stammen drie Romeinse legioenen in de pan hakten. Voor Himmler en zijn orde het klinkende bewijs van de superioriteit van het Germaanse ras. In het woud bevindt zich ook het reusachtige standbeeld van Hermann of Armenius, de legerleider die de Romeinen versloeg.

Blikseminslag

In 1802 kwam de Wewelsburg in het bezit van de Pruisische staat. Eerst wilde de overheid er een gevangenis van maken maar gezien de vervallen toestand, liet men dat idee al vlug voor wat het was. Een blikseminslag op 11 januari 1815 vernielde het interieur van de imposante noordelijke toren. Enkel de muren bleven overeind staan. Tot 1933 vond de dorpspastoor er een onderkomen. In 1925 kwamen er een jeugdherberg, een gasthuis en een streekmuseum bij.

In september 1934 ondertekende Himmler een huurcontract voor honderd jaar. Hij huurde het kasteel voor een symbolische mark per jaar maar beloofde het in zijn oude glorie te herstellen—het huurcontract eindigt op 31 december 2033… De ruïne van de Nordturm mocht hij naar eigen goeddunken heropbouwen, en dat deed hij dan ook.

Hermann Bartels

Jeugdherberg en museum kregen elders onderdak. De heidense SS zorgde ervoor dat de katholieke pastoor een evenwaardige woonst kreeg. Onmiddellijk liet de toekomstige Reichsführer-SS zijn persoonlijke architect Hermann Bartels de nodige plannen tekenen. Het complex kreeg thans de officiële naam SS-Schule Haus Wewelsburg.

Tussen 1934 en 1942 werd heel wat verwezenlijkt. Zo bouwde men een groot SS-wachthuis, de gracht rond het ‘SS-Vaticaan’ werd uitgediept, tuinen werden aangelegd… Het buitenwerk geschiedde veelal door concentratiekampgevangenen (uit het naburige KZ Niederhagen), vooral getuigen van Jehova en politieke gevangenen. Het slot zelf onderging een grondige metamorfose. Er kwamen onder meer studeerkamers, vergaderzalen, een SS-bibliotheek waar boeken over occultisme de hoofdmoot vormden, en gastenverblijven met heuse hotelfaciliteiten. Een SS-opleidingsschool en een archeologisch centrum vonden er eveneens een onderkomen.

Zwarte zon

De meeste aandacht ging evenwel naar de heropbouw van de machtige noordelijke toren. Achter de anderhalf meter dikke torenmuur bevindt zich de crypte; een koepelvormige ruimte met in het dak een groot hakenkruis. Rondom zijn twaalf zuilen uitgehouwen voor Himmler en zijn belangrijkste SS-generaals.

Een verdieping hoger bevindt zich de zogenaamde Obergruppenführer-zaal (de hoogste dienstgraad bij de Waffen-SS). Deze zaal werd, volgens de bronnen, maar eenmaal als dusdanig in juni 1941 gebruikt. In deze indrukwekkende ruimte met twaalf zuilen en twaalf vensters liet Himmler op de marmeren vloer een mozaïek van een zwarte zon of zonnerad aanbrengen; een twaalfarmig hakenkruis met Sig-runen als zonnestralen. Het symbool zou ooit op de mantelspelden van de oude Germanen geprijkt hebben. Alvast verwees het getal twaalf naar de zonnecyclus, die centraal staat in de Germaanse mystiek.

SS-Sakralarchitektur

Himmler bezocht de burcht maar enkele keren, en zag de noordertoren als een pseudoreligieuze cultusruimte fungeren. Het geheel wordt door historisch geïnteresseerde architecten als een bijzonder zeldzame uiting van ‘SS-Sakralarchitektur’ beschouwd. Rond de toren blijft er tot op heden een mysterieus waas hangen. Historici kunnen bepaalde aspecten ervan nog steeds niet duiden.

Het complex werd nooit voltooid. Na de nederlaag van Stalingrad werden de bouwwerken stilgelegd. Plannen en maquettes bleven echter bewaard en zijn thans in de tentoonstellingsruimte te zien.

SS-museum

Op 31 maart 1945 werd de Wewelsburg door een SS-commando deels opgeblazen, en deels in brand gestoken. In 1949 volgde de wederopbouw en in 2001 werd het museum met een bijzondere heksenafdeling, gerenoveerd. Vanaf 2009 vond het SS-museum, met tal van zeldzame stukken, er onderdak. Heel wat aandacht is er voor de occulte genootschappen (ariosofie, Noordse runenleer, swastikageloof, Armanenrunen, de Thule-Gesellschaft, de Heilige Lans, Hexensoldaten enz.) die mee de ideologie van het nationaalsocialisme vormden. De Wewelsburcht is thans een herdenkings- en herinneringsplaats.

Evertjan van Roekel bezocht de plaats meerdere malen en schreef er een uitmuntend boek over. Op vermakelijke wijze heeft hij het in zijn eerste hoofdstuk over ‘nazifictie’ en komen ook de Amerikaanse Indiana Jones-films aan bod, maar daarna is het de beurt aan het ernstige historische werk.