Het Westen won de Koude Oorlog maar verloor de vrede

Dertig jaar na de val van de Berlijnse Muur is er weinig over van het optimisme van destijds. Falend licht biedt een prikkelende analyse over waarom de wereld niet is geworden zoals we in 1989 verwacht hadden.

Ontwerpfouten in systeem?

Anno 2019 leven we in een wereld waarin het Westen steeds meer inspiratie lijkt te putten uit de antiliberale populistische leiders uit de voormalige Sovjet-Unie.

Wat tegenwoordig misgaat met de democratie is een kwestie van politieke psychologie, en niet van ontwerpfouten in het systeem zelf. Dat is de rode draad van het vlot leesbare en oorspronkelijke boek Falend licht van twee politicologen: de Bulgaar  en de Amerikaan . Zij beschrijven op diepgaande wijze hoe Oost-Europa en Rusland omgingen met de erfenis van ‘1989’. Zij proberen te verklaren hoe het illiberalisme in Oost-Europa, maar ook elders, zo’n succes werd. Krastev en Holmes erkennen dat er meerdere oorzaken zijn van het huidige antiliberalisme, maar kiezen ervoor om in hun boek één, tot nu toe onderbelicht, aspect uit te diepen.

Imitatiedrang

Dat aspect geven ze de naam imitatiepolitiek. Na de implosie van de Sovjet-Unie leek het imiteren van de liberale politiek de enig mogelijke optie voor de landen achter het voormalige IJzeren Gordijn. Op lange termijn bleek deze imitatiepolitiek net het liberalisme te ondermijnen. Deze invalshoek leverde de auteurs een interessante analyse op en geeft de lezers een vernieuwende kijk op de huidige politieke problemen in de wereld. Er wordt voldoende aandacht besteed aan beide kanten van het verhaal. Zo worden de gevolgen van de imitatiepolitiek voor zowel de ‘imitatoren’ (Oost-Europa) als de ‘geïmiteerden’ (het Westen) besproken. De meeste aandacht gaat hierbij wel bij de hoofdrolspelers, met name de Verenigde Staten van Amerika en Rusland. Andere landen blijven daardoor enigszins onderbelicht.

Falend licht behandelt alleen het aspect imitatiepolitiek, zodat er voldoende ruimte is voor een diepgaande analyse ervan. Krastev en Holmes illustreren hun boek met heel wat voorbeelden en leesbare uitleg. Soms koppelen ze hierbij gebeurtenissen aan literaire fictie wat alvast leuke lectuur oplevert. Ook wordt heel wat aandacht besteed aan de politieke en de psychologische gevolgen — idem voor de economische en sociaal-culturele gebieden. Zo krijgt de geïnteresseerde lezer een volledig beeld van de impact van de imitatiepolitiek.

Tijdelijk fenomeen?

Kortom, het boek bestaat uit een vernieuwende visie op de opkomst van antiliberale populistische leiders in het huidige politieke klimaat. Trumps verkiezing tot president bleek een enorme klap voor het liberalisme. Het was een grote fout, aldus de auteurs, te geloven dat de trend naar liberalisme na 1989 onomkeerbaar was, ‘maar het is net zo’n grote fout om te denken dat de trend naar illiberalisme onomkeerbaar is’.

Met eindnoten en register maar kleine leesletter.