Hier geen kind van de kolonie

Wie is de meest hardnekkige hater van Leopold II? Wie vergelijkt hem het brutaalst met massamoordenaars als Hitler, Stalin en Pol Pot? In de Olympische Spelen van Congolezen in België, zuiver zwart of mesties, die hun stinkende best doen om elkaar en iedereen te overschreeuwen in hun haat tegen het kolonialisme en het grootste symbool van die periode, Leopold II, passen vooraanstaande Congolezen in het moederland niet.

Zijn waarheid

Marcel Yabili is in Mijn Waarheid over Leopold II een tegenstander van de grootste Congolese vijanden en de lawaaiigste blanke critici van de eigenaar-stichter van Congo Vrijstaat. De schrijver is jurist, woont in Congo en is vijftig jaar actief met boeken, pamfletten en wetenschappelijke teksten over zijn vaderland. Hij was geen getuige in de slapste van de vier Kinderen van…-reeksen (Collaboratie, Verzet, Holocaust, Kolonie). Gemakshalve klonk er de klassieke rimram: wij witten zijn schuldig, hebben Congo en de Congolezen vernederd en vermoord en lieten niks deugdelijks na. Zeker niet die pilarenbijters van de missies.

Marcel Yabili verwerpt bladzijdenlang het gruwelverhaal over de massaal afgehakte handen als uiting van de rottigheid van de agenten van Leopold II en de eerste ondernemers in het Congobekken. De bewijzen ontbreken en de dezelfde foto’s worden ritueel herhaald. Je moet Afrikaan zijn om, zoals Yabili, het ontbreken van verhalen die van generatie naar generatie over dergelijke systeemverminkingen, als smerige import van perverse blanken, verteld worden aan te halen als een hoofdbewijs hoe bijkomstig die folteringen waren. Als ze al zo bedoeld waren.

Congo Vrijstaat leefde in stamverband en vertelde kennis was er eigen en – tot radio, kranten, telegrafie doorbraken – meteen de uitsluitende communicatie. Sporen van de bestialiteit, begaan door de blanken van Congo Vrijstaat, ontbreken in de verhalen. Ook bij President Sese Seko Moboetoe, nochtans geboren en getogen in de Evenaarsprovincie, het oogstgebied van de rubber, geëxploiteerd door de twee vroeg-koloniale ondernemingen Anversoise en Abir (in een klein landsdeel in het noordwesten van een staat die tachtigmaal groter is dan België). Hij heeft nooit gezinspeeld op het slagersverhaal. Alhoewel dat hem in de kaart had kunnen spelen.

De Afrikaanse volkeren op het wereldtoneel

Bij Leopold II hoort, ondanks kritische bedenkingen over zijn beleid, eveneens en zeker zo belangrijk, meent Marcel Yabili, en hij brengt bewijzen aan, erkentelijkheid voor de entree van de volkeren van westelijk Centraal-Afrika, tot de wereldgemeenschap.

Waar bij Yabili het sarcasme stroomt is de zogezegde moord door de vorst en zijn trawanten op 10 miljoen Congolezen. Nep is het verhaal dat tot nu toe de ronde doet door krukkige demografie, met als hoofdschuldige, Henry Morton Stanley. De Amerikaan Adam Hochschild, zonder stevige Afrikakennis, puurde uit Stanley’s Engelstalige reisverslag het horrorboek King Leopold’s ghost, 1998, en Ben Affleck perst de leugen, op basis van Hochschilds verzinsels, verder uit in een film die in 2021 verschijnt.

Stanley raamde met wat hij zag langs de Congostroom en zijrivieren het bewonersaantal van het bekken op 40 miljoen, een cijfer dat hij in de Franse vertaling halveerde, en die gefantaseerde bevolkingsberg is medio de twintigste eeuw, door ernstig demografisch onderzoek, geslonken tot 10 à 15 miljoen.

Nergens zijn er aan de Evenaar onder Leopold II, of zijn Belgische opvolgers na 1908, volkerenslachtingen geweest à la de zieke heersers Hitler, Stalin of Pol Pot. Wel hebben Lucas Catherine, Jules Marchal en Daniel Groenweghe het bestrijden van het imperialisme — of het wegschrijven van hun ontgoochelingen in Afrika — gezien als de overtreffende trap van het antikapitalisme. En auteurs als Mark Twain, Arthur Conan Doyle en Hugo Claus hebben met een bloeiende verbeelding en de insteek van Don Quichote, een potpourri gemaakt van Congo Vrijstaat en zijn stichter.

Zelfs de eerste Congolese premier, Patrice Loemoemba, had bij de Dipenda in 1960 lof voor Leopold II. Terwijl hier standbeelden en straatnamen van de woesteling verdwijnen glanst de tweede Leopold in elk memoriaal aan de Evenaar. Marcel Yabili toont waarom.