Neem mijn verdriet weg: stemmen uit de oorlog in Oekraïne

Katerina Gordejeva is een Russische journaliste die in 2014 het land verliet uit protest tegen de annexatie van de Krim. Al vanaf het begin van de invasie in Oekraïne interviewt ze vluchtelingen verspreid over heel Europa. Haar hartverscheurende gesprekken en de bijhorende schat aan ervaringen voegde Gordejeva nu samen in het boek Neem mijn verdriet weg. 

‘Als er een hel bestaat, dan is die bestemd voor degenen die deze oorlog hebben ontketend’, klinkt het bij de mensen die Rusland noodgedwongen moesten verlaten. Net zoals: ‘Ik wil dat die soldaten vervloekt zijn. Voor altijd, door iedereen…’

Hun thuis — steden zoals Charkov, Marioepol en Cherson die wij intussen ook kennen — bestaat niet meer. Door de oorlog ging zoveel moois verloren. Donetsk bijvoorbeeld, was ‘de op-een-na mooiste industriestad ter wereld. Na Chicago.’ Maar wat Poetin er — mocht hij er ooit in slagen Oekraïne het zijne te maken — nu nog mee kan doen is een groot vraagteken.

Lafaards of gewoon pechvogels?

Wat moeten de Oekraïense oorlogsslachtoffers doen? De meningen zijn verdeeld. Velen vinden vluchtelingen lafaards, anderen denken dat niemand op hen zit te wachten in Europa. De oorlog gooide alles overhoop.

‘Je lijkt gered, en je kinderen ook. Je bent de bommen ontvlucht. Maar jij bent jezelf niet meer. Je bent geen mens meer, maar een vluchteling. Ik bedoel, dit is vanaf nu je nieuwe identiteit’, lees je in Neem mijn verdriet weg. Of nog: ‘Mijn piepkleine stukje aarde, dat me is afgenomen door Russische soldaten. Dat is dan ook mijn vaderland, ze hebben me daar met wortel en al losgetrokken en nu ben ik hier. En ik kan hier niet aarden, ik wil hier niet aarden.’

Moeilijke verstandhouding verergerd

De Oekraïners en Russen lijken trouwens nooit nog een goede verstandhouding met elkaar te kunnen hebben. Dat zeggen ook verschillende getuigen tegen Gordejeva.

‘Ik weet dat veel Oekraïners het nu moeilijk vinden om met Russen te praten en al helemaal om in het Russisch te praten, en daar hebben ze alle recht toe’, klinkt het. ‘Ik ben met de Russische taal opgegroeid en opgevoed, we spraken altijd Russisch, maar nu haat ik die taal, het is de taal van de oorlog. En breek me de nek niet open over die Poesjkin van jullie. Misschien zullen we later, over honderden jaren, weer aan jullie Poesjkin denken. Maar voorlopig houden we ons bezig met het begraven van onze kinderen, onze steden en ons leven.’

Onbegrip

Onbegrip heerst bij de gevluchte Oekraïners. Want waarom deden de Russen hen zoiets aan? Het valt niet te begrijpen. Er zijn trouwens ook veel Russen die zich afkeren van hun landgenoten, taal en cultuur. ‘Nu leer ik Oekraïens. Als de oorlog voorbij is, zal ik alleen nog maar Oekraïens praten. Dat is mijn eerbetoon aan het land dat zich niet overgaf en zich niet liet kapotmaken toen jullie het zo achterbaks en laaghartig aanvielen’, vertelt iemand aan Gordejeva.

De auteur biedt een adembenemende getuigenis over onzinnig, onverdiend, onmenselijk leed dat een ‘broedervolk’ de Oekraïners heeft aangedaan. De beste straf voor de aanstoker van dit alles? Elke avond op de Russische televisie in primetime een hoofdstuk voorlezen uit dit boek.