Het Congo Complot: linkse premier Lumumba moest kapot

Na minder dan drie maanden regeren werd Patrice Lumumba, de eerste premier van het onafhankelijke Congo, vermoord. De CIA en België complotteerden tegen Lumumba, bewijst Stuart Reid in zijn boek Het Congo Complot. Het werk is een boeiende achtergrond bij de Congolese verkiezingen van december 2023.

In 2022 werd in Brussel een van de twee halfvergane kiezen met gouden kroon van Patrice Lumumba plechtig overhandigd aan zijn familie. De kiezen bleven als enig restant na het oplossen van zijn lijk in een zuur om de gruwelijke liquidatie te verbergen. Twee Belgen waren aanwezig bij de foltering van Lumumba, waarbij glassplinters onder zijn teennagels werden gedrongen.

Schaamteloos misbruik

Het Congo Complot is geen achterhaald verhaal. In Afrika zijn staatsgrepen en anti-koloniale retoriek opnieuw modieus, en Rusland en zijn Wagner Brigade paraderen op het continent. Ze maken schaamteloos misbruik van de instabiliteit. Kolonel Joseph Mobutu, stafchef van het Congolese leger en handpop van de CIA, zette Lumumba af in 1960 en regelde mee zijn executie door diens Katangese bloedvijanden. Mobutu werd zelf president in 1965 en was 31 jaar lang een kleptocraat.

België en de CIA musiceerden in eenklank. Ons land was betrokken bij aanslagen op Lumumba en steunde het Katangese separatisme, wat omzet en winst betekende voor de Belgische mijnholdings en hun eigenaar: de Generale Maatschappij van België.

Geen medestaander

Sovjetleider Nikita Chroetsjov was verwonderd dat de Amerikanen premier Lumumba niet beoordeelden als een natuurlijke medestander. De Congolees was progressief, of deed zich voor alsof, en hij was ook een anti-imperialist zoals alle nieuwe Afrikaanse leiders.

In 1960 was de Koude Oorlog in volle gang. Lumumba was bereid om de Sovjets ter hulp te roepen om de Belgen buiten te zetten. Maar dat was zonder de CIA gerekend. Tegenstanders werden van kant gemaakt.

Patroonheilige van de derde wereld

Het boek van Reid is de optelling van Lumumba’s levensverhaal en de geschiedenis van de chaotische Congolese onafhankelijkheid. Het beschrijft racistische ambassadeurs, foefelende VN-medewerkers en harteloze Belgische piloten.

Lumumba was geboren in de brousse. Hij werd postbediende, maar hij was vooral intelligent, ambitieus, vindingrijk en welbespraakt. Als premier bedisselde hij met een louche Amerikaan een contract van een halve eeuw tegen 2 miljard dollar voor mijnbouwrechten, zonder daarin zijn minister van Economie te betrekken.

Toch werd hij een patroonheilige van de derde wereld. De Sovjet-Unie doopte een universiteit naar hem en tot vandaag zijn hemden en rokken met zijn beeltenis in kleurig katoen Haute Couture in Afrika.