One life: 669 jonge levens gered, en toch…

De Brit Nicholas Winton bracht in de aanloop naar de Tweede Wereldoorlog 669 Joodse kinderen in veiligheid. Tot in 1988 zou deze heldendaad onder de radar blijven. Nu is zijn verhaal verfilmd.

‘Wie één ziel vernietigt, vernietigt een hele mensheid. Wie één ziel redt, redt een hele mensheid.’ One Life van de als langspeelfilmer debuterende James Hawes, ontleent zijn goedgekozen titel (deels) aan dat Joodse gezegde (Talmoed, Sanhedrin 4,5). Zeer bekend werd deze zinsnede toen ze werd geciteerd in de epiloog van Schindler’s List, het klassieke historisch epos in zwart-wit van Steven Spielberg, waar One Life sterk aan verwant is.

Gered van de gaskamers

Oskar Schindler, een Duitse industrieel, redde in de loop van de Tweede Wereldoorlog 1.100 Joden van de gaskamers. Schindler’s List en One Life zijn allebei opzienbarende, waargebeurde oorlogsverhalen. De Brit Nicholas ‘Nicky’ Winton (1909-2015), een bankbediende, werd in 1938 door een vriend gevraagd om het Brits comité voor vluchtelingen in Praag te komen versterken.

Na enig aarzelen besloot Winton mee te doen, indachtig dat zijn grootouders destijds uit Duitsland waren weggevlucht. Winton & co wisten vanaf 1938 in acht treinkonvooien 669 Joodse kinderen veilig over te brengen vanuit (het op dat ogenblik nog niet door nazi-Duitsland bezette) Praag naar Groot-Brittannië. Daar werd dan voor de kinderen een adoptiegezin gezocht. Ze zouden hun ouders nooit terugzien.

Schuldgevoel

One Life is gebaseerd op het boek One Life: The True Story of Sir Nicholas Winton, geschreven door Nicky’s dochter, Barbara (1953-2022). De film neemt ons mee naar 1938-‘39 (de periode van de evacuaties) en naar 1988, het jaar dat ook de BBC Wintons verhaal wou horen.

Jammer dat deze flashbacks het eigenlijke psychodrama wat in de weg zitten. Nicolas Winton bleek immers al jaren te kampen met een enorm schuldgevoel. Zijn laatste konvooi is namelijk onderweg onderschept. Geen van de kinderen zou het overleven. Winton heeft zichzelf altijd voor die mislukking de schuld gegeven. Hij had, vindt hij, meer kunnen doen om de kinderen te redden.

One Life mag dan wel niet de allure van een epos hebben, toch zal het verhaal bij blijven. Vooral dankzij rasacteur Anthony Hopkins. Hij is voor One Life in het personage van de wat oudere Nicholas Winton gekropen: de Nicky van 1988.

Effectenhandelaar

Nicholas Winton was in de jaren net voor de Tweede Wereldoorlog in Londen een onberispelijke stockbroker (effectenhandelaar). En net omdat hij zo ‘sterk was in papierwerk’ werd hij gevraagd om een helpend handje te komen toesteken. Het Brits comité in Praag had dringend iemand nodig met organisatietalent. Winton slaagde erin giften in te zamelen, documenten, treinreizen en pleeggezinnen te regelen voor al deze Joodse kinderen. Maar toen Winton zijn laatste konvooi met kinderen op de rails zette — letterlijk — werd Praag al deels bezet.

Pas in 1988 ontstond de belangstelling voor Wintons verhaal en archief. Zeker toen Winton ook in Thats Life!, het populaire BBC-televisieprogramma, werd uitgenodigd om zijn verhaal te komen doen. Tot zijn verbazing bleek hij niet alleen in de tv-studio… Het zorgt voor een emotioneel slotakkoord van een verhaal dat precies vijftig jaar eerder was begonnen. Sir Nicholas Winton werd 106 jaar.