Autocratie bv: over dictators en de redding van de democratie

Anne Applebaum heeft beslist een actueel boek geschreven. Een dat licht probeert te brengen in de duistere wereld van al of niet corrupte dictaturen en hun onderlinge (pogingen tot) samenwerking. De titel, ‘Autocratie bv: over dictators en de redding van de democratie‘, moeten we met een korrel zout nemen, want een autocratie – in goed Nederlands: alleenheerschappij – is een dictatuur waarin één persoon alles voor het zeggen heeft.

Gelukkig zijn er niet te veel autocratieën. En het is maar de vraag of de regimes die autocratieën lijken te zijn, zoals in Noord-Korea en Wit-Rusland, ook reëel alleenheerschappijen zijn.

Een bv, voluit ‘besloten vennootschap’, is een Nederlandse vennootschapsvorm, vergelijkbaar met een bvba in België. Nu is het evident dat een aantal dictatoriaal geleide landen onderling afspraken maken en elkaar steunen, ook al hangen deze regimes verschillende ideologieën aan.

Of ze een concern vormen, laat staan een bv, is voor discussie vatbaar. Zeker is dat bijvoorbeeld China en Rusland onderling kennis en middelen uitwisselen. Maar deze en andere totalitaire staten kennen ook veel tegenstellingen.

Netwerk van dictators

Anne Applebaum ziet het allemaal vrij conspiratief, als één groot wereldwijd netwerk van dictators. Nu is Applebaum niet zomaar een journaliste. Ze is een historica (Yale) die ook politieke wetenschappen studeerde in Oxford en een master in internationale betrekkingen haalde aan de London School of Economics.

Om goede informatie over diplomatieke onderwerpen hoeft ze niet verlegen te zitten: ze is al jaren getrouwd met Radosław Tomasz Sikorski, minister van Buitenlandse Zaken in de Poolse regering van premier Donald Tusk. Zelf is Anne Applebaum geboren en getogen in Washington. Het paar leeft in Warschau.

Chaos creëren

Ze heeft een overvloed aan materiaal bij de hand om haar ‘autocratie bv’-stelling te ondersteunen. Westerse en vooral Amerikaanse experts in buitenlands beleid, schrijft ze, zien de wereld vaak als een reeks afzonderlijke kwesties (Oost-Europa, het Midden-Oosten, de Zuid-Chinese Zee) die elk een ander kader van experts of specialisten vereisen.

Maar, voegt ze eraan toe, dat is niet hoe autocratieën de wereld zien: Poetin steunt extreemrechtse en extremistische bewegingen in Europa en levert misdadigers en wapens om Afrikaanse dictaturen te steunen. Want ‘de autocratieën houden elkaars nederlagen en overwinningen in de gaten en timen hun eigen acties om maximale chaos te creëren’.

Dat vaststellen is haar eerste recept. Dan volgt het tweede: maak een einde aan de transnationale kleptocratie. Een Russische, Angolese of Chinese oligarch kan een huis in Londen, een landgoed aan de Middellandse Zee, een bedrijf in Delaware en een trust in South Dakota bezitten zonder ooit zijn eigendom aan de belastingdienst te moeten bekendmaken, schrijft Anne Applebaum.

En dat is nog maar het begin. De Verenigde Staten en hun bondgenoten moeten daartegen een internationale anti-corruptiealliantie opbouwen.

Informatieoorlog

Verder, recept nummer drie: ‘Ga de informatieoorlog niet aan – ondermijn hem.’ Hoe dan? Door de socialemediaplatforms die ‘zo makkelijk te bespelen zijn’ onder controle te brengen.

Maar, wat jammer, dat ‘veel politici, vooral die van uiterst rechts, het huidige systeem aanvaardbaar vinden’. Hier ontspoort het boek definitief. We lezen dat sinds Elon Musk Twitter heeft gekocht zijn platform X ‘al snel een krachtige versterker van extremistische, antisemitische en pro-Russische verhalen’ is geworden.

‘Te grote afhankelijkheid’

Het laatste recept heet ‘Ontkoppelen, risico verminderen, opnieuw opbouwen’. Hier komt Applebaums aap uit de mouw: ‘De risico’s van een te grote afhankelijkheid van de handel met Rusland, China of andere autocratieën zijn niet alleen economisch van aard. Ze zijn existentieel’.

Zij verwijst onder meer naar de financiering door het Russische bedrijf Gazprom van een tentoonstelling in het Duits Historisch Museum in Berlijn gewijd aan een volgens haar ‘geïdealiseerde versie van de Russisch-Duitse geschiedenis’. Bovendien is het bedrijf medesponsor van Schalke 04, de favoriet van de Duitse president Frank-Walter Steinmeier.

Wat spijtig dat de goede pen van Anne Applebaum schrijft met liberale, Amerikaanse inkt.