Vandaag 1905: Leopold Kohr geboren, politiek filosoof, ‘uitvinder’ van Small is Beautiful.

Op 4 oktober 1905 wordt in het kleine dorpje Oberndorf, bij Salzburg (Oostenrijk) Leopold Kohr geboren, econoom, jurist, politicoloog en filosoof. Over zijn geboortedorp schrijft deze befaamde humanist later: ‘Alles wat ik leerde en verdiende om geleerd te worden, heb ik daar geleerd’. Hij woont vanaf 1938 in de Verenigde Staten, wordt eerst journalist en doceert daarna economie en openbaar bestuur aan de universiteiten van Rutgers (New Jersey) en Puerto Rico.

Kohr verdedigt een terugkeer naar het leven in kleine organische gemeenschappen. Hij ligt aan de oorsprong van de begrippen ‘menselijke maat’ en ‘klein is mooi’, die door zijn leerling Ernst Friedrich Schumacher worden uitgewerkt in een gelijknamig werk. Als in 1967 het Caribische eiland Anguilla zich onafhankelijk verklaart, helpt Kohr het land een staat op te richten.

Inhoudelijk pleit hij voor decentralisatie van maatschappelijke organisaties en groepen naar een omvang waarbij functionaliteit nog steeds mogelijk is, maar die tegelijkertijd voor de leden beheersbaar blijft. Kohr’s fundamentele idee, ontwikkeld in zijn boek The Breakdown of Nations (1957) is dat alleen kleine structuren – sociaal, politiek of economisch – de volledige ontwikkeling van menselijke vermogens doenbaar maken. Politieke fragmentatie maakt het ook mogelijk dat een grotere diversiteit aan culturen naast elkaar kan bestaan. De gemeenschap leeft op een meer organische manier, en de politieke macht is dichterbij.

Als bewijs haalt Kohr talloze historische voorbeelden aan. In het Oude Griekenland was de versnippering in een groot aantal stadstaten een bron van creativiteit. Tot de jaren 1870 maakte de verdeling van Italië en Duitsland in een groot aantal vorstendommen een overvloedige artistieke en intellectuele vruchtbaarheid los. Zelfs vandaag is een klein land als Zwitserland, zelf verdeeld in grotendeels autonome kantons, een van de landen met de beste levensomstandigheden.

Omgekeerd, zegt Kohr, ‘Lijkt er maar één oorzaak voor alle vormen van sociale ellende: buitensporig formaat. (…) Waar er iets mis is, is er iets te groot’. De toename van de omvang van sociale groepen en hun massificatie zorgen er geleidelijk voor dat deugden verdwijnen. De mens wordt wreder en onverschilliger, omdat hij wordt ondergedompeld in een massa waarin iedereen een vreemde voor hem is. De gevoeligheid van de mens neemt immers af naarmate de afstand tot zijn medemensen groter wordt.

Het geweld neemt toe, evenals het aantal politieagenten dat nodig is om de orde te handhaven. Ook zijn grote politieke structuren bevorderlijker voor oorlog, en deze oorlogen zijn aanzienlijk dodelijker dan die tussen kleine regio’s. Tegen de wereld van grote naties, die het resultaat is van de eenmakingsprocessen van de 19de eeuw, verdedigt Leopold Kohr een opdeling in grotendeels autonome regio’s, volgens een federaal principe, want ‘het zijn de grote machten die kunstmatige politieke structuren hebben en die, omdat ze kunstmatig zijn, aanzienlijke inspanningen moeten leveren om deze in stand te houden’. Zogenaamd democratische instellingen blijken, in een politieke entiteit die te groot is, alleen in naam democratisch.

Leopold Kohr overlijdt in 1994 op de leeftijd van 84.