System Crasher: Nul voor gedrag

Door een in haar babyperiode opgelopen trauma is de negenjarige Benni onhandelbaar. Meteen stoot de jeugdzorg waar ook tegen de eigen limieten aan. Een onmogelijk kind, compleet onhandelbaar, met gedragsproblemen — een juiste diagnose is er echter niet en dus ook geen adequate behandeling — dat tussen alle mazen van een vangnet valt, wordt in Duitsland een ‘Systemsprenger’ genoemd, of nog plastischer een ‘System Crasher’.

En het jongensachtige meisje van 9 jaar, bijna 10, Benni (Bernadette) crasht! Ze lapt radicaal elke regel aan haar laars, negeert elke structuur. Zo zou je Benni kunnen omschrijven als je naar haar kijkt van op afstand. Iedereen bijt zijn of haar tanden stuk op haar plots gewelddadig gedrag. Ofwel loopt ze hard weg. Elke hulpverlener, opvoeder of sociaal werker is wanhopig, welke aanpak ook wordt uitgeprobeerd. Niemand weet wat er met haar moet gebeuren. Als ultieme therapie wordt luidop gedacht aan een trip naar Kenia tussen wilde dieren…

Benni/Bernadette

Het unieke aan System Crasher is dat het is gefilmd vanuit het perspectief van het rebels meisje zelf. En dat levert een veel genuanceerder beeld op. Energie heeft Benni te koop, gecombineerd evenwel met zelfhaat, woede en ongeremdheid. Benni flipt wanneer iemand maar haar gezicht aanraakt. Als baby zouden er pampers in haar gezicht zijn geduwd. Is het dat trauma dat haar om de haverklap totaal doet ontsporen?

De als langspeelfilmer debuterende 37-jarige Duitse cineaste Nora Fingscheid deed met het oog op dit docudrama heel veel research, in opvangtehuizen en in pleeggezinnen. En stootte op meisjes zoals Benni.

Waar staat Benni voor? Voor de hang naar anarchisme in elk van ons? De barrière die elke volwassene in de loop der jaren heeft opgebouwd, heeft een kind nog helemaal niet. Of staat het  meisje voor tomeloze levenskracht? Met deze kracht gaat zij het gevecht aan met de wereld. En omdat ze zich alleen voelt, kan ze zich niet anders uiten dan met agressie. De enige manier ook waar ze aan gewend is om aandacht te krijgen. Dat gedrag wordt in onze samenleving van langsom minder geaccepteerd. Zo mogen we getuige zijn van de vele kleine en grote kortsluitingen in Benni’s brein.

De piepjonge actrice Helena Zengel — 11 jaar tijdens de opnames — is zo naturel, zo levensecht, dat je als toeschouwer meer dan eens denkt dat zij is zoals Benni. Het meisje is afwisselend lief, onmogelijk, angstaanjagend, destructief, om dan weer heel fragiel over te komen. Als een gekwetst vogeltje. Zengel met haar wit haar en haar doorschijnende huid kan dat allemaal aan, speelt haar rol met bravoure.

Moeder

Het kantelmoment in de film is het bezoek van haar moeder. Benni heeft een zelfgemaakt liedje voor haar gemaakt dat ze ook voor haar zingt, heel aandoenlijk, met als kernzin: ‘Van alle mensen op de wereld ben jij van wie ik het meest hou.’ Een vrij heldere boodschap, een hoogdringende vraag om moederliefde, een noodkreet. Haar moeder wil wel — haar moederhart is ook breekbaar — maar tegelijk is ze bang van haar dochter. Bang dat zij — wanneer ze opnieuw naar huis komt — haar onmogelijk gedrag op de twee jongere kindjes zal overbrengen. Wat zeer goed mogelijk is.

En dan presenteert Micha zich. Benni noemt hem ‘opvoeder’ terwijl hij zichzelf veeleer ziet als louter ‘schoolbegeleider’. Micha(el) probeert op zijn beurt een weinig conventionele methode uit: een een-op-eenmissie. Twee weken samen in een hut in het bos. De frisse lucht, de natuur, de fysieke arbeid zal het meisje kalmeren, tot rust brengen. Zo denkt, zo hoopt hij. Maar de eerste nacht al kruipt Benni bij hem in bed. Micha kwaad natuurlijk.

Succes

Systemsprenger was in Duitsland een kassucces in het arthousecircuit en was de inzending van Duitsland voor de Oscars. En dus rolde Hollywood al snel de rode loper uit voor regisseur en hoofdactrice. Nora Fingscheidt werkt momenteel aan een Netflixfilm met Sandra Bullock over een vrouw die na 15 jaar vrij komt uit de gevangenis nadat ze als tiener twee politiemannen had vermoord. En het intussen 12 jaar geworden rastalent Helena Zengel is binnenkort te zien in News of The World van de Britse filmer Paul Greengrass, met Tom Hanks.

En terwijl de eindgeneriek van System Crasher over het scherm glijdt zingt Nina Simone de ziel uit haar lijf in ‘Ain’t not — I got life’. Zou dat Benni’s levensmotto niet zijn?

Crasher, vanaf woensdag 4 maart kn de bioscoop