Waarom de wereld niet sneuvelt

‘De wereld in 2050 kapot’. Groene catastrofisten verspreiden dergelijke profetieën. De werkelijkheid is verwarrender én veerkrachtiger dan het refrein ‘Het einde is nabij’. Een wijs boek vindt de weg.

Homo Deus, ja u en ik zijn Mensgoden, staat tussen mijn boeken. Het was een wereldwijde manie om deze Yuval Noah Harari in 2016, na de bestseller Sapiens, te kopen en de auteur op dure podiums te laten profeteren. Na Covid-19 blijken vele bladzijden van de Mensgod kletskoek te zijn.

Geen kletskoek

Geen kletskoek is een boek met de doodbrave titel, alsof hij uit het jeugdrek van de parochiebibliotheek komt, Zo zit de wereld in elkaar. Wie Vaclav Smil leest zal de stommiteit vermijden van Emmanuel Macron. De Franse president, in het diepst van zijn gedachten een Franse Harari, twitterde op 22 augustus 2019: ‘Ons huis staat in brand. Letterlijk. Het Amazone-regenwoud – de longen die 20 procent van de zuurstof op onze planeet produceren – staat in brand. Het is een internationale crisis. Leden van de G7-top, laten we deze noodsituatie over twee dagen bespreken.’

Macron en nieuwsmedia probeerden in de zomer 2019 de wetenschappelijk ongeletterde massa’s en politici angst aan te jagen door ze te laten geloven dat de wereld zou stikken. Vaclav Smil: ‘De totale plantenmassa op aarde bevat grofweg 500 miljard ton koolstof, en zelfs als dat allemaal (alle bossen, graslanden en gewassen) zou worden verbrand, zou zo’n mega-vuurzee maar ongeveer 0,1 procent van de zuurstof in de atmosfeer verbruiken’.

A.P. Gumsley e.a in ‘Timing and tempo of the Great Oxydation Event’ in Proceedings of the National Academy of Sciences 114 (2017) zijn de bron van Smil. De Canadese wetenschapper voedt op 310 bladzijden het gezond verstand en kleeft daar 90 bladzijden bronnen en verwijzingen tegen aan. Zo zit de wereld in elkaar bekampt het doemdenken en het catastrofisme van het Belgische en internationale persvolk en hun groene souffleurs.

Het zeer is oud. Te veel journalisten doen vandaag universitaire pretstudies en weinigen wroeten zich nadien in een niche voor wetenschappelijke kennis. Gevolg: perslui zijn de speelbal van kwesties die zij dwepend verwoorden maar waarover zij onkundig zijn. Vaclav Smil is een start om wetenschappelijke ernstig te denken over de toekomst. De Canadese emeritus publiceerde ruim veertig boeken over milieu, energie, technische innovatie en openbaar bestuur. Zo zit de wereld in elkaar ontleedt dé ideologie – wij zijn onherroepelijk verdoemd – van de groenen en hun media-papegaaien.

Pessimist noch optimist

Vaclav Smil: ‘Ik ben pessimist noch optimist, ik ben een wetenschapper die probeert uit te leggen hoe de wereld werkelijk in mekaar zit. Energieproductie, voedselvermeerdering, beton, smeerolie, metalen worden beschouwd als ouderwets en veel minder spannend dan informatie, gaming, data en beelden.’

‘De foute gedachte blijft veld winnen dat dematerialisering, mogelijk gemaakt door kunstmatige intelligentie, een eind zal maken aan onze afhankelijkheid van gegoten massa’s metaal en bewerkte mineralen, en ten slotte kunnen we zelfs zonder het aardse milieu: wie heeft dat nodig als we Mars koloniseren?’

Homo universalis

Yuval Noah Harari, met de profetische tussennaam Noah was de verleiding groot, deed zich voor als ‘homo universalis’. Dat etiket kon in 1500 in Florence. Vandaag is niemand de alleswetende mens. Een kei in de deeltjesfysica struikelt over de inleiding van een studie over virale immunologie. Moderne wetenschap is dagelijks sterker gespecialiseerd en ondoorzichtig en wie tot die nieuwe geestelijkheid wil toetreden moet studeren tot zijn 33 zoals bij jezuïeten gebruikelijk blijft.

Smil: ‘Specialisatie wordt geëist, wat gepaard gaat met een steeds oppervlakkiger begrip van of zelfs onwetenheid over de basisprincipes’. Stedelingen zijn losgekoppeld van het verbouwen van voedsel en het fabriceren van machines en apparaten. De stadsmens is werknemer van de dienstensector, data-aanbidder en zweert bij de smartphone, iPad en PC. Slechts een miniem deel van de mensheid is anno 2022 betrokken bij de productie en levering van de energie voor onze beschaving en van de materialen waarop de moderne wereld staat. Dit gaat verder dan het westen. China produceert het meeste staal ter wereld met 0,25 procent van de 1,4 miljard Chinezen.

De-carbonisering

Silicium in dunne plakjes grondvest het elektronisch tijdperk. Het is echter geen existentieel materiaal voor de moderne beschaving en dat zijn wel de volgende vier, hoe platvloers ook, pijlers: cement, staal, kunststoffen en ammoniak. Die fabriceer je niet in een ge-decarboniseerde wereld. Aan land blijven grote kernreactoren de meest betrouwbare leveranciers van elektriciteit. Sommige produceren stroom gedurende 90 à 95 procent van de tijd, vergeleken met maar 45 procent voor de beste off-shore-windturbines, 25 procent voor zonnecellen in zelfs de zonnigste klimaten, terwijl Duitse zonnepanelen maar 12 procent van de tijd elektriciteit produceren.

Vloeibare brandstoffen reiken veel verder dan alleen goede energiedichtheid. Olieraffinage en aardgas leveren onmisbare andere producten als smeermiddelen, asfalt, grondstof voor chemische verbindingen als ethaan, propaan, butaan en een scala van synthetische vezels, harsen, lijmsoorten, kleurstoffen, verven, coatings, reinigingsmiddelen, pesticiden.

Zelfs in onze dagelijkse beleving van elektronische wonderen is het nog altijd onmogelijk om elektriciteit zelfs maar een week of twee op een betaalbare manier op te slaan. Schrap de techno-utopieën. Een (1) tomaat van gemiddeld 125 gram, favoriet van de prototypische groene militant, een veganist, in een Scandinavische supermarkt afkomstig uit een verwarmde plastic kas van Almeria vergt vijf eetlepels van 14,8 gram dieselolie aan energie. Hoelang duurt het trouwens voordat we intercontinentaal in widebody-vliegtuigen op accu’s kunnen voortsnellen?

Laveren tussen doemdenken en utopie

Catastrofisten en futuristen (technologische vooruitgang lost onze materiële problemen op) presenteren extremen. Vaak zijn hun voorspellingen een gok, los van de feiten en gedreven door politieke correctheid of wensdenken. Wie wat ouder is, zoals ik, herinnert zich dat wij vandaag grotendeels afhankelijk zouden zijn van kernenergie, supersonische intercontinentale vluchten met Concordes gewoontjes zouden zijn en dat de milleniummicrobe alle computers op 1 januari 2000 zou hebben doen stil vallen. Deze missers, drie van vele, moeten aansporen tot nuchterheid.

Laat Vaclav Smil u vertellen hoe u laveert tussen de klippen van de ondergang en de klippen van een toekomst met landbouw op de bovenste verdieping van elke wolkenkrabber.