Ware moed: over de strijd van Oekraïners

In Ware moed geeft de Nederlandse politicoloog Joris Voorhoeve de opofferingen van Oekraïners weer. Voorhoeve is niet de eerste de beste, hij was in Nederland onder meer minister van Defensie en hoogleraar.

Voorhoeves boek is geen wetenschappelijk of krijgskundig werk, onderlijnt hij meteen. ‘Het gaat mij erom, de geweldige motivatie en opofferingen van de Oekraïners profiel te geven. Die zijn natuurlijk al bekend, maar het perspectief van dit boek, de verzameling korte persoonsverhalen en een blik op de mogelijke toekomst van Oekraïne, Rusland en Europa, kunnen voor lezers relevant zijn.’

Niet voor gevoelige kijkers

Op de VRT zouden deze verhalen de waarschuwing ‘niet voor gevoelige kijkers’ meekrijgen. Een staaltje, uit een gesprek met Litvin Filimoniva: ‘Enkele van onze buren hadden overledenen in hun huis. Sommige daarvan waren hun eigen kinderen. Uit de lijkjes sneden ze stukjes en die kookten ze.

Vanaf de lente begon een speciale brigade rond te kijken en lijken te verzamelen. Ze wilden die naar de begraafplaats brengen. Zo’n brigade kwam bij Maksim Lendaka, maar die leefde nog. Iemand van de brigade zei: ‘Je zal sowieso sterven, het is voor ons gemakkelijker als we je nu al meenemen.’

Tussen de lijken

Ze pakten Maksim beet, gooiden hem op de kar tussen de lijken en ze brachten hem naar de begraafplaats, waar hij in een put werd gegooid. ‘Maar ’s nachts kroop hij uit de put. Maksim bleek sterk. Hij herstelde en leefde nog vele jaren en stierf niet zo lang geleden. Hij was toen 84 jaar.’

Niet alle getuigenissen zijn zo akelig, maar de onnoemelijke wreedheid van deze oorlog is nu eenmaal een aspect dat hoogst reëel is en niet onder de mat mag worden geveegd. ‘Het is vitaal dat mensen volledige en open informatie krijgen over deze oorlog’, stelt Voorhoeve.

En wie zal hem daarin tegenspreken? Voorhoeve benadrukt dat een uitputtingsstrategie tegen Rusland niet werkt ‘want dan trekt Moskou door zijn grote bevolking en wapenrusting aan het langste eind’.

Geen eenheidsstaat

Een interessant hoofdstuk, op het einde van het boek heet ‘Dekolonisatie van Rusland’. Zoals voorheen de Sovjet-Unie lijkt Rusland één staat te zijn, met in onze atlassen eenzelfde kleur. Maar de Russische Federatie omvat in werkelijkheid 24 verschillende volkeren die door militaire dwang in de geschiedenis tot één staat zijn samengevoegd.

Hier raken we een punt waarop Joris Voorhoeve volgens ons een grote steek laat vallen. Oekraïne is evenmin als Rusland etnisch een eenheidsstaat. Het omvat naast 77,8 procent Oekraïners ook 17,3 procent Russen en nog eens 0,6 procent Wit-Russen.

De 4,3 procent die er overblijft is een bonte mengeling van Polen, Moldaviërs, Hongaren, Joden, Roemenen en Bulgaren. Het wordt nog ingewikkelder als je weet dat van de etnische Oekraïners 14,8 procent het Russisch als moedertaal heeft.

Officiële taal

De Oekraïense grondwet van 1991 die het Oekraïens als enige officiële taal oplegt is op zijn minst niet realistisch. Deze constitutie is op en top jakobijns van inspiratie. Ze ligt mee aan de oorsprong van het huidige conflict, lang voor president Poetin er zich mee ging moeien.

De Krim is slechts Oekraïens geworden in 1954. De Donbas en de zuidoostelijke rand van Oekraïne (door waarnemers vaak ‘de banaan’ genoemd) stemt bij alle verkiezingen sinds 1991 in grote meerderheid voor de meest pro-Russische kandidaat of partij die zich aandient. Duidelijk toch. Zolang de leiding in Kiev de etnische en culturele realiteit niet onder ogen wil zien, is er intern geen vrede en geen eenheid denkbaar.

Dat wil niet zeggen dat dit een excuus zou kunnen vormen voor de verschrikkelijke oorlog die Poetin tegen het Oekraïense volk voert, allerminst. Lees dit boek, en je haren zullen ten berge rijzen en je gaat veel begrijpen.