REDACTIONEEL: Van taal tot telraam

Cultuurflamingantisme was lang de motor van de Vlaamse Beweging. De Vlaamse cultuur moest worden beschermd, onderhouden en uitgedragen. De Vlaamse Beweging zag het als haar taak om Vlamingen te leren trots te zijn op hun taal en cultuur. De Vlaamse Beweging was een emancipatiebeweging. Het streven naar culturele emancipatie ging gepaard met een sociale emancipatie: streven naar gerechtigheid, zelfstandigheid, eerlijker maatschappelijke verhoudingen. Een emancipatiestrijd is vaak emotioneel. De Vlaamse strijd was een strijd tegen onrecht en ongelijkheid: ‘hier ons bloed wanneer ons recht’. De Vlaamse Beweging heeft lang veel energie gevonden in verontwaardiging en woede om onrecht. Tot en met de naoorlogse generatie die vanuit een amnestie-eis bleef strijden tegen onrecht.

Metamorfose

Maar in de jaren 1990 trad in de radicale Vlaamse Beweging een andere generatie aan. Aangestoken door voorbeelden uit de partijpolitiek veranderde de toon. Niet vanuit de emotie, maar vanuit de rede werd een nieuw Vlaams discours opgebouwd. België moest barsten, niet wegens de haat tegenover België, niet wegens aangedaan onrecht, niet wegens de kaakslag, maar omdat dat gewoon beter is voor iedereen. Vlaamse onafhankelijkheid werd niet meer geëist, wijzend op het de Vlamingen aangedane onrecht in het verleden. Neen, Vlaamse onafhankelijkheid werd beredeneerd, in het nu. De transfers werden berekend en er kwam een heel nieuwe discussie. Al werden de eerste apostelen van die nieuwe generatie Vlaamse bewegers vaak versleten voor ‘centen-nationalisten’, ze kregen navolging.
In dat proces voltrok zich begin jaren1990 de metamorfose van de Vlaamse Volksbeweging (VVB), met Jan Jambon en Peter De Roover en hun boek Vlaanderen staat in Europa. De VVB werd de gangmaker van die radicale rationele Vlaamse Beweging. De buitenwereld werd zich maar echt bewust van die verandering bij het verschijnen van het Manifest voor een zelfstandig Vlaanderen in Europa in 2005. Een boek vol economische argumenten pro een onafhankelijk Vlaanderen. Niet geschreven door de usual suspects, maar door academici en bedrijfsleiders en ondersteund door een brede schare prominente ondertekenaars. Men kon niet meer rond de sociaaleconomische (en ook politieke) argumentatie heen stappen. Het debat bleef niet binnenskamers, de geest was uit de fles.

Overwinningsnederlaag

Wat daarna is gebeurd, heeft de hele argumentatie van die generatie Vlaams-nationalisten enkel ondersteund. Leterme die ondanks zijn verkiezingsoverwinning zijn programma niet kon uitvoeren. De Wever en de N-VA die ondanks een verkiezingsoverwinning hun verkiezingsprogramma niet kunnen uitvoeren. Het Di Rupo-akkoord dat niets essentieels verandert, maar enkel het huidige – krakkemikkige – systeem oplapt. De dagelijkse ervaring van vele Vlamingen, al dan niet werkend in Brussel, dat Vlaanderen en Wallonië andere landen zijn geworden, met een andere publieke opinie, andere thema’s, andere invalshoeken, andere politieke zeden en gewoonten …
De vele Vlamingen die een keuze maken voor V-partijen doen dat niet uit Vlaams-nationalisme, zoals het vaak wordt voorgesteld: de Vlaamse Beweging oude stijl, met veel emotie. De nieuwe Vlaamse Beweging is er een van het verstand, niet van het hart. Denk maar aan het interview met Karel van Eetvelt in het februarinummer van Doorbraak. Hun hart gaat niet sneller kloppen als ze een leeuwenvlag zien, maar ze willen wel meer Vlaanderen. Omdat dat de verstandigste keuze is. Ze kiezen zo onbewust om Vlaming te zijn; dat is de plaats van hun politieke loyauteit, dat is de gemeenschap waartoe ze zichzelf rekenen.
Voor politieke partijen is dat een probleem. De traditionele partijen hebben dat nieuwe Vlaamse bewegen niet echt opgepikt. Dus wordt het drummen bij de V-partijen. Zo zijn er meer strekkingen aanwezig intern in de V-partijen dan in het partijlandschap daarbuiten. Misschien moeten de traditionele partijen maar eens goed naar hun (ex-)kiezers luisteren. En misschien eens goed kijken naar die Vlaamse Beweging en haar argumenten.