Religieus nationalisme is een ernstige bedreiging

Klaas Muurling is de woordvoerder van Open Doors. Een NGO die in Nederland gevestigd is, maar wereldwijd onderzoek doet naar  christenvervolging, en christenen ook ondersteunt met bemoediging, lectuur, trainingen en praktische hulp.. Ze stellen ook al jaren een ranglijst op van landen waarin christenen het sterkst vervolgd worden. Nu de ogen van de wereld op Korea gericht zijn tijdens de Olympische Winterspelen is het nuttig even stil te staan bij de christenvervolgingen in Noord-Korea. Maar ook elders in de wereld, vooral in Azië en Afrika zijn er problemen, vooral met groeiend ‘religieus nationalisme’. Maar we beginnen in Korea. Waarom staat Noord-Korea bovenaan in de Ranglijst Christenvervolging’?

Noord-Korea

Klaas Muurling: ‘Dat heeft te maken met wat christenen meemaken in het land. De positie van een land in de Ranglijst Christenvervolging wordt bepaald in een onderzoek in elk van die landen. Er wordt gekeken naar de privésituatie van de christenen, de relatie met de familie, de gemeenschap en de kerk. En ook de positie van een christen in de publieke ruimte. We doen dat grondig en krijgen daarvoor input van medewerkers in het land en experts in onze onderzoeksafdeling. Al die beoordelingen samen geven een score en dat zorgt ervoor dat Noord-Korea al zeventien jaar op nummer één staat in onze Ranglijst Christenvervolging.’

Betekent dat dat u ook in Noord Korea mensen ter plaatse heeft?

‘Dat klopt. Wij hebben contacten met kerken en gelovigen in het land. We rapporteren niet enkel over een land, we werken ook in die landen. Dat is eigenlijk ook een handicap omdat we niet altijd alles kunnen zeggen om ons werk en onze mensen ter plaatse niet in gevaar te brengen.

Voor alle duidelijkheid, jullie werken met de verschillende christelijke kerken in Noord-Korea dan?

‘Er zijn inderdaad verschillende christelijke kerken actief in Noord-Korea. Met dien verstande dat ze allemaal ondergronds actief zijn. Ze zijn ondergronds actief in kleine groepjes. Ik maak een diepe buiging voor deze driehonderdduizend Noord-Koreaanse christenen die onder die verschrikkelijke omstandigheden standhouden in hun geloof.’

Kleine groepjes, dan is het toch heel moeilijk om dat op te volgen. Het wantrouwen naar buitenstaanders toe moet in die groepjes toch heel groot zijn.

‘Dat klopt. En dat wordt versterkt doordat één op de drie Noord-Koreanen een handlanger is van de overheid, een spion. Dat is natuurlijk heel lastig om een gemeenschap op te bouwen als groep. Wie kan je wel of niet vertrouwen? En toch slagen ze erin? Dat is toch heel bijzonder.’

India

In Azië is er een groeiend probleem van christenvervolging.

‘Dat heeft alles te maken met wat wij ‘religieus nationalisme’ noemen. Je bent pas een goede Indiër als je hindoe bent, je bent pas een goede Sri Lankaan als je een boeddhist bent en een goede Afghaan als je moslim bent. In India is dat een groeiend probleem, waardoor India in vijf jaar van plaats 28 naar plaats 11 gestegen is in onze ranglijst. Er waren vorig jaar 600 incidenten waarvan wij weten. Ruim 24 000 christenen zijn aangevallen in India. En het ziet ernaar uit dat het probleem in India nog erger wordt. Fanatieke hindoes lijken vrij spel te hebben om kerken aan te vallen. En we zien ook een terugkerend patroon. Pastors worden aangevallen maar de overvallers zijn vaak eerder op het politiebureau en doet aangifte van bijvoorbeeld evangelisatiedrang, waardoor het slachtoffer van de aanvaller ineens een dader wordt. Terwijl hij net een pak slaag heeft gekregen wordt hij ook nog aangeklaagd.’

Staat de vrijheid van religie onder druk?

‘Ja, in verschillende landen is het verboden om te evangeliseren. Maar in India is er eigenlijk godsdienstvrijheid. Dat is iets wat wij, samen met onze partijorganisaties aan christenen in India leren. Ze hebben een wettelijk recht op samenkomst. We gebruiken lesmateriaal om christenen te leren omgaan met vervolging. Het boekje heet Standing strong to the storm. We leren hen wat er wettelijk mag en kan, wat er in andere landen gebeurt en wat de Bijbel zegt over vervolging. Als ze overvallen worden door hindoes die schreeuwen dat ze niet mogen samenkomen, dan kunnen ze verwijzen naar de wet. We proberen ze niet enkel mentaal weerbaar te maken, maar ook juridisch weerbaar en bewust van hun rechten.’

En maakt die juridische aanpak een verschil? Je hebt aan een kant de wet, maar de naleving daarvan is soms nog wat anders.

‘Het helpt de christenen om zich te wapenen met kennis. In India bijvoorbeeld werden christenen opgepakt zonder dat er een proces-verbaal werd opgemaakt. Wij hebben ze geleerd dat ze dat altijd moeten eisen, want daar zijn bepaalde rechten aan verbonden. Daar kunnen ze dan beroep op doen. Het is de vraag of dat altijd geëerbiedigd wordt. Maar het is opnieuw een stap in de richting van het naleven van hun rechten.’

Religieus nationalisme

Vanuit het westen wordt religieus nationalisme geassocieerd met de islam. Klopt dat beeld van islam-nationalisme als bedreiging voor christenen?

‘Ik geloof dat van de 50 landen in de Ranglijst er 35 islamitisch zijn. In veel van die landen is het een schande om je als moslim te bekeren tot het christendom of om atheïst te worden of zijn. Je bent pas een goede Afghaan als je een moslim bent. Bijvoorbeeld.’

Ook in het Midden-Oosten staan de christenen onder druk. Er is de oorlog in Syrië en alle gevolgen daarvan, de Kopten staan onder druk in Egypte? Is er toekomst voor christenen in het Midden-Oosten?

‘Er is wel degelijk toekomst. Maar de situatie is niet rooskleurig. 25 jaar geleden waren er in Irak 1,4 miljoen christenen, nu zijn er nog 200 000. In Syrië is de kerk gehalveerd. Tegelijkertijd krijgen we berichten uit Syrië dat christenen nu hulp uitreiken aan moslims. Noodhulppakketten die wij hebben verspreid in Syrië delen ze. Wij krijgen berichten dat voor het eerst in tientallen jaren moslims naar de kerken komen in Syrië. Vaak stellen ze zich de vraag waarom de christenen hen helpen en hun medemoslims niet? “Het weinige dat ze hebben delen ze” wordt over de christenen in Syrië gezegd. En zo zie je kerken waar moslims de kerkbanken vullen. Er is dus zeker toekomst, het is ook belangrijk dat de kerk er blijft. We werken daar ook hard aan.’

Hoe helpt u die gemeenschappen, buiten de dringende noodhulp?

‘Wij hebben vorig jaar ruim 21 000 christenen in Syrië een training kunnen geven. Christenen uit onder andere Aleppo en Homs. Ik neem het voorbeeld van een jonge man die computerdeskundige was. Tijdens de oorlog werd hij actief in het jeugdwerk van de kerk. Vaak waren de leiders van die gemeenschappen op de vlucht, ze lieten de gemeenschap achter. Ineens waren gewone gelovigen de leiders, en die wisten vaak niet hoe ze dat moesten doen. Daar hebben wij hulp geboden door training. Nu zeggen de kinderen dat hij beter lesgeeft dan vroeger. Er is zeker hoop voor de kerk in het Midden-Oosten.’

China

Op dit moment zijn er onderhandelingen tussen het Vaticaan en China over de positie van de christenen, de katholieken in China. China staat op plaats 43 van de vijftig landen op de Ranglijst Christenvervolging. Wat zijn de problemen daar?

‘Er is veel te zeggen over China. We hebben over de jaren heen heel veel werk gehad daar. In China zien we een van de grootste christelijke opwekkingen ooit. Zestig jaar geleden waren er 1 miljoen christenen in China, katholieken en protestanten samen. Nu, zestig jaar later zijn dat er naar schatting 100 miljoen. Daarvan zijn misschien tien tot twintig miljoen gelovigen bij de staatskerken, zowel katholieke als protestantse staatskerken. Maar het gros van die gelovigen komt samen in kleine groepen in huiskerken. Liefst in groepen van 50 tot max 100 om onder de radar van de overheid te blijven. Sinds 1 februari is er in China een nieuwe godsdienstwet van kracht geworden om meer controle te krijgen op die kleine groepjes en op de kerk in het algemeen.’

Het lijkt dat de Chinese overheid bang is dat ze de christenen niet onder controle heeft.

‘Het heeft alles te maken met controle. Inmiddels zijn er in China meer christenen dan leden van de communistische partij. Stel dat die christenen zich verenigen dan zouden ze een macht kunnen vormen tegen de communistische partij. Dus wil de staat die groep onder controle krijgen. En toch zijn de Chinese christenen de beste burgers die je maar kan bedenken, maar in China worden ze gezien als gemanipuleerd door het buitenland. Ze willen die christenen opnieuw ‘chinees’ maken. Ze willen weten waar ze samenkomen, wat wordt er verkondigd, wie komt er, vanwaar komen de financiën, enzovoort het regime is doodsbang voor inmenging door het buitenland.

Europa

Onlangs doken er ook cijfers op van aanvallen op christenen in Duitsland. Hoe kunnen we dat verklaren?

‘Ons kantoor in Duitsland deed vorig jaar onderzoek naar christelijk asielzoekers in Duitsland. Bleek dat er in 2016 zo’n 700 christelijke asielzoekers in Duitsland slachtoffer geworden waren van geweld. Ze werden fysiek aangevallen door asielzoekers die moslim waren. Dus het gebeurt ook bij ons.’

En hebt u ook weet van gelijkaardige aanvallen in andere Europese landen?

‘We hebben geen specifieke informatie, er zijn enkel indicaties en de cijfers verbleken bij die uit Duitsland. Maar we moeten erover waken dat ook bij ons de godsdienstvrijheid niet in het gedrang komt. Overal waar we werken bepleiten we de godsdienstvrijheid. Dat geldt niet alleen voor christenen. Ook in ons land, ook in Europa moeten we blijven waken over de vrijheid om je godsdienst te belijden. Daar hameren wij sterk op.’

Moet u niet een zekere schroom overwinnen om in de kerken hier te spreken over de vervolgde christenen?

‘Wij hebben met Open Doors een doel. In 2025 willen wij dat elke christen in Nederland en Vlaanderen betrokken is bij de vervolgde kerk. Wij weten dat vervolging omwille van geloof niet comfortabel voelt. Wij zijn gewoon aan warme kerken en een positieve boodschap. Maar we zijn een familie, een wereldwijde kerk. Als een van ons lijdt, dan lijdt iedereen mee. Daar werken we aan. De eerste stap is de christenen hier op de hoogte brengen van de vervolgingen. We moeten in de wereldkerk onze vreugdes en verdriet delen. Als kerk is het belangrijk om wakker geschud te worden. We ontwikkelen daarvoor ook materiaal om in kerken en scholen de situatie van de vervolgde christenen te sprake te brengen.’

De Belgische katholieke kerk heeft 150 Syrische vluchtelingen asiel aangeboden. Mensen in de meest precaire situaties. Dat lokte hier en daar de kritiek uit dat ze zich beter hadden gefocust op Syrische christenen. Wat denkt u daarvan?

‘Dat is een mooi teken van barmhartigheid en solidariteit. Je moet niet kijken naar het geloof alleen. Het zijn mensen die vluchten en alles hebben moeten achtergelaten met alle trauma’s en drama’s die dat meebrengt. Het is een goede zaak dat de kerk meehelpt mensen op te vangen.’