Salvini, de achillespees van de Lega Nord

Afgelopen vrijdag, 22 maart, werd in de grootste geheimhouding het bestuur van de Lega Lombarda officieel ontbonden. Een paar dagen daarvoor gebeurde reeds hetzelfde in de regio’s Veneto, Piemonte en Ligurië. De rest van Noord-Italiaanse afdelingen van de Lega Nord zullen binnenkort volgen. Deze bestuurlijke formaliteit is noodzakelijk voor de oprichting van de nieuwe politieke beweging Lega Salvini premier. Hiermee is het eindspel van de Lega Nord als partij, en dus ook  van het Noord-Italiaanse onafhankelijkheidsstreven, definitief in gang gezet.

Lega Italia

Sinds de machtsovername van Matteo Salvini vervelde de Padaanse volksnationalistische Lega Nord steeds meer tot een Italiaanse staatnationalistische Lega. De ambities van de voormalige jongerenvoorzitter van de Communisti Padani houden niet langer op in Toscane, Umbrië en Le Marche. Sinds enkele jaren richt Salvini met groot succes zijn electorale pijlen op de Zuid-Italiaanse regio’s. Zo werden er reeds lokale afdelingen opgericht in Campanië, Calabrië, Sicilië, Sardinië en Apulië.

Ook in Basilicata won vorige zondag de centrumrechtse kandidaat van Forza Italia dankzij de stemmen van de Lega. Een ironische evolutie, want tot voor kort vertrokken uit de Mezzogiorno of Meridione (Zuid-Italië) nog honderdduizenden migranten om als terroni  te gaan werken in de Noord-Italiaanse industrie. De cultuurshock die dit bij de lokale bevolking veroorzaakte, werd in de jaren ’80 een van de pijlers van het succes van de Lega Nord.

Lega Salvini premier

De ontbinding van de historische afdelingen van de Lega Nord, betekent dat de partij binnenkort ophoudt te bestaan. Salvini vermijdt daardoor ook de organisatie van een congres, noodzakelijk om de partijstatuten te veranderen. In het eerste artikel van het partijprogramma staat tot op vandaag immers nog steeds de eis tot de onafhankelijkheid van Padanië.

Daarnaast moet de ‘historische’ Lega nog  €49 miljoen aan partijfinanciering  terugbetalen aan de Italiaanse staat wegens oneigenlijk gebruik. Een nieuwe politieke formatie zou deze last niet met zich meedragen en een schuldenvrije doorstart kunnen maken. Verwacht wordt dat na de succesvolle Europese verkiezingen, tijdens de rustige zomermaanden, de nieuwe Lega Salvini premier zal worden opgericht, nadat reeds vorige jaar het woord ‘Nord’ verdween van het verkiezingsdrukwerk. In de nieuwe politieke entiteit zullen alle Italiaanse regio’s vertegenwoordigd zijn, van Südtirol tot en met Sicilië. De transformatie van een confederale alliantie naar een centralistische eenpersoonspartij zal daarna helemaal voltooid zijn.

Eenpersoonspartij

De populariteit van de Lega vandaag  is heel nauw verbonden met die van Salvini. Misschien wel te nauw. Als voorzitter, vice-minister en  kopman treedt hij haast exclusief op als partijwoordvoerder. Dagelijks verkondigt hij zijn mening over zowat elk onderwerp via de traditionele of sociale media. Op deze manier laat hij echter binnen de Lega niet veel ruimte voor andere stemmen, en blijven zijn partijgenoten op de achtergond staan. Terwijl de Lega Nord vroeger een meer horizontale en lossere machtsstructuur kende als federatie, met regionale machtsbasissen en soms tegenstrijdige lokale belangen, kent de Lega vandaag een verticale hiërarchische structuur onder een strikte, volgens kwatongen zelfs ‘autoritaire’, regie van il Capitano.

Imago / Reporters

Umberto Bossi, leider van de (toen nog) Lega Nord tot 2012

De Lega Nord was dan wel nauw verbonden met Umberto Bossi, als charismatische leider en medestichter van de partij, toch werd het nooit een eenpersoonspartij. De Senatùr[1] deelde de interne macht met andere kopstukken zoals Calderoli, Borghezio, Zaja, Cota en Maroni. Ieder had zijn politiek profiel, een zegje in het reilen en zeilen van de partij, en een regionale machtsbasis. Maroni werd op eigen kracht minister-president van Lombardije,  Zaja van Veneto en Cota in Piemonte.

Salvini

Na het fraudeschandaal in 2012, en de daaropvolgende val van Bossi en zijn entourage, nam zijn compagnon-de-route  Roberto Maroni het roer over, maar leek de partij ten dode opgeschreven. Echter, niets was minder waar. Nadat Maroni in 2013 werd verkozen tot minister-president van Lombardije en ontslag nam als partijvoorzitter, won zijn delfino met glans de voorzittersverkiezingen tegen Umberto Bossi. Daarna deed Salvini wat Bart De Wever hem met de N-VA had voorgedaan. In enkele jaren groeide de Lega Nord van een kleine regionale politieke partij, met nog ongeveer 4% van de stemmen, uit tot de grootste Italiaanse politieke partij. In de laatste peilingen scoort de Lega steevast ver boven de 30%.

Maar het vernieuwde succes was niet zonder prijs. Zo verdween de core business van de Lega Nord, het Padaanse seperatisme en de federalisering van de Italiaanse staat, bijna volledig uit de partijdialectiek. Ook hier volgde Salvini dezelfde weg van de N-VA-voorzitter, en werd het regionalisme of nationalisme ingeruild voor rechts-populistische standpunten rond de islam en de migratieproblematiek. De Carroccio[2] ging zelfs verder. In plaats van de onafhankelijkheid van Padania en de Noord-Italiaanse eis tot federalisering in de spreekwoordelijke ‘frigo’ te steken, werden ze gewoon vervangen door de strijd voor de  ‘Italiaanse soevereiniteit’ tegen de Europese Unie. Dankzij de ‘italianisering’ van de Lega Nord naar Lega, kon Salvini met succes het (centrum)rechtse electorale gat ten koste van Forza Italia en Fratelli d’Italia opvullen.

Migratie

Het racisme tegen terroni of Zuid-Italianen werd ingeruild voor de nationale afkeer van massamigratie en de linksliberale opengrenzenpolitiek. De transformatie van de ‘Padaanse’ Lega Nord naar de ‘Italiaanse’ Lega ging zo snel en was zo succesvol dat Salvini er in 2018 zelfs persoonlijk in slaagde om verkozen te geraken in de regio Calabrië. Iets wat tot een paar jaar geleden elke politieke toeschouwer als volkomen ondenkbaar zou hebben beschouwd.

In sommige Zuid-Italiaanse steden en kieskringen behaalde de Lega vorig jaar meer dan 20%. In de recente regionale verkiezingen in Abruzzo werd de partij zelfs de grootste met 27,5%. De transformatie van Lega Nord naar Lega breidde het kiezerspontentieel van Salvini dan ook enorm uit. Misschien moet de N-VA de optie om in Wallonië op te komen bij de volgende verkiezingen ook maar eens serieus overwegen, aangezien artikel 1 van haar partijprogramma nog steeds niet is ontdooid.

Communicatie

Salvini perfectioneerde de volkse, soms ranzige, communicatiestijl die reeds typerend was voor Umberto Bossi. Daarnaast actualiseerde hij de inhoud, en maakt hij gebruik van de moderne mediatechnieken. Wat Silvio Berlusconi in 1994 deed met zijn dynamische en moderne communicatie langsheen zijn televisie-imperium, doet Salvini vandaag via sociale media.  Op zijn Facebook-wall en Twitter-feed krijgt men niet alleen zicht op de politiek activiteiten, maar ook op de rest van zijn privé-leven. Daarbij laat hij als een Italiaanse  Theo Francken bewust blijken niet alleen te spreken maar ook te leven zoals de ‘gewone’ man. In de politiek is naast het debateren over feiten of ideeën,  het overbrengen van emoties van nog groter belang. Il Capitano begrijpt als geen ander dat een grote groep kiezers niet met het verstand maar met de buik stemt, en geen boodschap heeft aan intellectuele noch ideologische haarkloverij.

Achillespees

Het succes van Salvini  maakt van de Lega vandaag de grootste politiek kracht, maar hij is tevens de achillespees van de partij. Net zoals bij die andere gepersonaliseerde partij Forza Italia komt er vroeg of laat sleet op de populariteit van de kopman. De eens zo populaire Silvio Berlusconi haalt vandaag nog amper 8% van de stemmen in de peilingen. Ook de Partito Democratico (PD)  vereenzelvigde zich te veel met Matteo Renzi. De partij haalde op het hoogtepunt bij de Europese verkiezingen in 2014 meer dan 40% van de stemmen. Na het mislukte referendum over de grondwet in 2017  en de dalende populariteit van premier Renzi, zakte de PD  het jaar daarop zelfs onder de 19%.

Vandaag is het merk ‘Salvini’ in heel Italië alvast veel sterker dan het merk ‘Lega Nord’, tevens de hoofdreden van de naamsverandering tot Lega Salvini premier. Maar een succes enkel en alleen gebaseerd op een charismatische leider, is geen fundament voor een stevige electorale basis op lange termijn. Terwijl Bart De Wever in de N-VA andere kopstukken bewust probeert te doen openbloeien, is dit bij Salvini (nog) niet geval. Indien de Lega haar electorale eieren alleen in de mand van haar populaire partijvoorzitter  blijft leggen, dreigt ze binnenkort even snel te imploderen als ze gegroeid is.

Intussen geldt voor de conservatieve kiezer in Italië, net zoals in Vlaanderen, steeds meer TINA: There Is No Alternative. Het blijft immers wachten op een consequente mens- en maatschappijvisie, en voorlopig moet de (centrum)rechtse kiezer zijn of haar honger stillen met tegenstrijdige en populistische steekvlampolitiek op sociale media of met dagelijkse selfies van de partijleider. Daarenboven surfen vele Zuid-Italiaanse afdelingen mee op het succes van Salvini, en komen de meeste mandatarissen er uit de rangen van Forza Italia of Fratelli d’Italia. Terwijl de Lega Nord steevast een grote groep trouwe militanten kon verzamelen tijdens de jaarlijkse bijeenkomst in Pontida, en een duidelijke en consequente politieke lijn aanhield, valt het nog te bezien of de leghisti van Salvini ook in minder goede tijden trouw zullen blijven aan de partij.  Se son rose fioriranno, se son spine pungeranno.

[1] Umberto Bossi was de eerste verkozen voor de Lega Nord, in 1987, in de Italiaanse senaat. Vandaar zijn bijnaam Il Senatùr, Lombardisch dialect voor il Senatore.

[2] De bijnaam voor de partijvoorzitter van de Lega Nord.