Spaanse premier gokt en verliest

De Spaanse socialisten hebben de verkiezingen gewonnen: een kop die u vandaag in vele media ziet. Toch is de realiteit complexer dan dat. Pedro Sánchez en de PSOE trokken naar verkiezingen om hun positie te versterken. Het tegendeel is nu waar: de PSOE verliest drie zetels. Daarnaast verspeelt Sanchez ook de potentiële steun vanuit linkse hoek met Podemos. Ook hulp vanuit rechtse hoek met Ciudadanos wordt nog moeilijker of onmogelijk. Het antiregionalistische Ciudadanos verschrompelt van 57 tot amper 10 van de 350 zetels in het Congreso. Vooral het extreemrechtse VOX en de PP profiteren van de zware nederlaag van Rivera en co.

Peilingen gaven PSOE winst

Eind deze zomer zag het er goed uit voor premier Sánchez. Het was hem half gelukt het falen van de regeringsvorming in de schoenen te schuiven van Podemos. De harde Spaans-nationalistische lijn van Ciudadanos-voorzitter Albert Rivera straalde positief af op Sánchez en zijn PSOE, de ‘gematigde en verantwoordelijke beleidspartij’. De peilingen gaven Pedro Sánchez cijfers die voor het eerst sinds lang boven de 30% stegen. En zo waagden ze het erop bij de PSOE: dan maar opnieuw verkiezingen, voor de vierde keer in evenveel jaren tijd. Het tij keerde ondertussen. De PSOE moet zich tevreden stellen met 28% en 120 zetels, wat een verlies van 3 zetels betekent. Erger is dat de mogelijkheden om een regering te vormen nu nog beperkter geworden zijn voor de socialistische premier.

Opnieuw is er geen eenvoudige meerderheid te vinden aan linker- noch aan rechterzijde in de Spaanse Kamer van Volksvertegenwoordigers. De dramatische val van Ciudadanos betekent ook dat Sánchez niet meer kan aansturen op een coalitie met de antiregionalisten, iets wat na de vorige verkiezingen wel mogelijk was, maar resoluut van de hand werd gewezen door de voorzitter van Ciudadanos, Albert Rivera. Die moet nu boeten voor zijn stugge houding. De ruk naar rechts-nationalistisch betaalt Rivera contant: de kiezer ging dan maar ineens voor het origineel, VOX.

De extreemrechtse partij is de grote winnaar van deze verkiezingen en stijgt van 24 naar 52 zetels. De andere partij die profiteert van de neergang van Ciudadanos, is de conservatieve Partido Popular, die de historische nederlaag bij de vorige verkiezingen ietwat goedmaakt en stijgt van 66 naar 88 zetels. Het linkse Podemos overtuigt niet meer en daalt verder. De autoritaire stijl van Pablo Iglesias zorgde niet alleen voor heel wat interne kritiek, maar ook voor een afscheuring: Más País, dat 2,3% en 3 zetels afsnoept van Podemos.

Catalaanse indepes worden opnieuw bepalend

De centrumlinkse republikeinen van de gevangen genomen Oriol Junqueras (ERC) eindigen opnieuw op kop in Catalonië, met 13 zetels. Ze moeten er twee inleveren aan het radicaal-linkse CUP. Een independentistische partij  die voor het eerst deelnam aan ‘de verkiezingen van de bezettende staat’. Puigdemont’s Junts per Catalunya eindigt op de derde positie met acht zetels, na de socialisten. De zetels van ERC en/of Junts per Catalunya kunnen opnieuw beslissend zijn voor de Spaanse regeringsvorming. Zullen ze zich onthouden tijdens de investituurstemming van Sánchez? Een amnestiewet of regeringspardon voor de Catalaanse politieke gevangen zal hierbij zeker op tafel komen te liggen als pasmunt.

Sánchez belooft progressieve regering te vormen

Vorige keer was het nog duidelijk voor Sánchez: hij en de PSOE wilden absoluut geen regering met Podemos vormen. Externe steun, dat verwachtten ze wel van Podemos. Sánchez zal hoogstwaarschijnlijk opnieuw hetzelfde proberen: een PSOE-regering, maar met een regeerprogramma opgesteld door een coalitie met Podemos, regionalisten en Catalaanse independentisten. Dat laatste probeerde hij na de vorige verkiezingen nog te vermijden, maar nu wordt hij gedwongen tot samenwerken met ERC. Het is dat of een Gran Coalición met de Partido Popular. Met de huidige instabiliteit is het niet uit te sluiten dat Spanje ook nu weer geen regering ziet. Vooral indien de Catalanen blijven aandringen op een erkend referendum over onafhankelijkheid.

Het is nu aan Pedro Sánchez. Hij moet genoeg steun verzamelen voor zijn kandidatuur. Als hij meer stemmen voor dan tegen kan krijgen, met bv. de onthouding van de Catalaanse partijen, kan hij een regering samenstellen. Dat betekent wel dat voor elke wet een nieuwe coalitie moet worden gezocht en dus elke keer opnieuw keer onderhandelen. Tot een oplossing gevonden wordt voor het Catalaanse vraagstuk, zal Spanje moeilijk bestuurbaar blijven.