Seksueel misbruik in de kerk, de geërfde zonde van het klerikalisme

Seksueel misbruik en het systematisch toedekken daarvan blijft de kerk achtervolgen. Telkens opnieuw komen schokkende verhalen boven van misbruik op grote schaal. Het toedekken van dat misbruik door de kerkelijke overheid, komt er als verzwarende omstandigheid bovenop. Als geëngageerde gelovige raakt me dat telkens diep. Je hebt de neiging om in een kerk-verdedigende kramp te schieten en te zeggen dat het niets met de kerk te maken heeft. Net dat is mee de oorzaak geweest van het toedekken.

Klerikalisme

Ik ben definitief van mijn verdedigende kramp genezen sinds ik het boek Brief aan de paus van Mark Vangheluwe gelezen heb. In het boek blijkt de schuld van de zwijgende gemeenschap, die priesters, de kerk en de eer van de familie boven alles hebben gezet. Waar ergens het Evangelie paste is niet duidelijk.

Volgens de huidige paus is klerikalisme een van dé kwalen in de kerk. Hij heeft het vaak over het vasthouden aan de trots, de eer en de voordelen van een kerkelijke functie. Wie bedienaar van de eredienst en herder zou moeten zijn, ziet de kerk in functie van de functie die zij daarin kunnen spelen. Zij staan centraal en niet Christus. Het staat volgens de paus de evangelische boodschap van de kerk in de weg. Als er iets is dat deze paus wil realiseren is het het belang van de gesacraliseerde traditie evalueren in het licht van het Evangelie, niet de structuur of de leer staat centraal, wel de genade. En net dat maakt een aantal functionarissen bang. Terecht.

Geërfde zonde

De verhalen over het seksueel misbruik in de kerk dat blijft opduiken is de geërfde zonde, deze generatie kreeg ze ongevraagd van de vorige. Onze generatie moet dart gebruiken om gefocust te blijven op de kern: het Evangelie.

Kent u het verhaal van ‘De tempelreiniging?’ (Johannes 20-13-22) ‘Toen het paasfeest der Joden nabij was, ging Jezus op naar Jeruzalem. In de tempel trof Hij de verkopers van runderen, schapen en duiven aan en ook de geldwisselaars, die daar zaten. Hij maakte een gesel, dreef ze allemaal uit de tempel, ook de schapen en de runderen; het kleingeld van de wisselaars veegde Hij van de tafels en wierp die omver. En tot de duivenhandelaars zei Hij: “Weg met dit alles! Maakt van het huis van mijn Vader geen markthal!”’

Een intrigerend verhaal. Jezus gebruikt zowaar geweld. Waartegen? Die verkoop van dieren en wissel van geld was toch nodig voor de rituelen in de Tempel? Een interpretatie is dat Jezus reageert tegen het misbruik van Joodse priesters van hun priesterrol. De verkopers en wisselaars verdienden veel aan hun handeltje en de priesters profiteerden mee van het geïnstitutionaliseerd aftroggelen van de gelovigen die hun plichten kwamen doen. In het Evangelie zelf staat een waarschuwing tegen het misbruiken van een religieuze functie. Met het Evangelie in de hand moeten we streng oordelen over priesters en andere kerkelijke gezagsdragers die hun functie misbruiken voor eigen baat.

Leid ons niet in verzoeking

De analyse van wat er misgaat met de kerk als organisatie is niet van vandaag. Dostojewski schreef die al in zijn ‘gesprek tussen de Groot-Inquisiteur en Christus’ in het boek De gebroeders Karamazov. Daarin legt Dostojevski uit hoe de kerk wel is ingegaan op de drie verzoekingen die de duivel deed aan Christus in de woestijn (vb in Lc 4,1-13). De kerk is wel ingegaan op de verzoeking om zich over te geven aan aardse rijkdom, geloof op basis van ontzag en angst in plaats van op basis van liefde en vrijheid en tenslotte wereldlijke macht. Eigenlijk vat Dostojevksi hier perfect de kwalen van het klerikalisme samen. Maar in 1880 was de tijd misschien niet rijp om tot dergelijke introspectie over te gaan.

Vandaag heeft de kerk veel van haar wereldlijke macht verloren. In Europa toch. Inspirerende kracht mag in de plaats komen. Maar hoe kan je mensen overtuigen van de krachtige boodschap van het evangelie als er verhalen over seksueel misbruik boven blijven komen? Die verhalen moeten de huidige generatie gelovigen ervoor behoeden niet meer dezelfde fouten te maken, niet in te gaan op de verzoekingen, te strijden tegen het klerikalisme en ons richten op het evangelie en zien dat Jezus een boodschap van bevrijding bracht.

De kerk mag zich niet beperken tot een juridische benadering van het seksueel misbruik. De kerk moet meer doen. Schuldinzicht en berouw, openheid, slachtoffers centraal stellen, daders hun straf niet laten ontlopen en de mechanismen aanpakken die het mogelijk hebben gemaakt, dat is de gepast houding. Weinige gelovigen zullen daar aan twijfelen.

Deze bijdrage verschijnt ook op vrt.nws.