Sire, er zijn geen echte republikeinen meer

Tricolore tranen is onder meer gebaseerd op artikels die tijdens die hitsige augustusdagen in De Morgen verschenen. Ik herinner me nog levendig hoe die krant toen een oase was van kritische journalistiek. De tricolore tranen werden door alle andere media ongegeneerd geplengd. Zelfs De Standaard (toen nog Vlaamsgezind) publiceerde een paginagrote kleurfoto van Boudewijn, om aan het raam te hangen.

Het is niet dat De Morgen deze keer wél heeft meegedaan aan de hype. De krant berichtte op een mild ironische en relativerende toon over de troonswisseling. Maar op de opiniepagina’s werd vooral plaats ingeruimd voor koningsgezinden. En Yves Desmet toonde zich een ‘pragmatisch’ monarchist. Een pragmatisme dat hem overigens niet belette om (in de krant van 16 juli) te betreuren dat het kroningsfeest zo sober was. Dit alles was lichtjaren verwijderd van de bijtende republikeinse satire waarmee de krant zich in 1993 zo subliem heeft onderscheiden.

Uitgestorven diersoort

Waarom durft een progressieve krant als De Morgen vandaag niet meer voluit de republikeinse kaart te trekken? De redactie is natuurlijk Belgischgezind. Maar dat was ze in 1993 ook al. De journalisten van De Morgen zijn ongetwijfeld te verstandig om ernstig te geloven dat de monarchie België bijeenhoudt. Kennelijk schuilt er een meer primaire logica achter hun houding: de vijand van mijn vijand is mijn vriend. Als vijand nummer één van progressief Vlaanderen tégen de koning is, dan is De Morgen vóór.
De meeste progressieve intellectuelen redeneren zo. Het resultaat is dat er nauwelijks nog authentieke republikeinen à la Johan Anthierens zijn. De Republikeinse Kring-Cercle Républicain (een sympathieke club van overwegend Franstalige en Belgischgezinde republikeinen) leidt een zieltogend bestaan. Het is geen toeval dat de eedaflegging van Philippe deze keer niet door een republikeinse kreet werd verstoord. Zowel in 1950 als in 1993 waren het ‘echte’ republikeinen die van zich lieten horen. Maar die diersoort lijkt vandaag uitgestorven.

Zijn Vlaams-nationalisten dan geen ‘echte’ republikeinen? Daar kun je inderdaad aan twijfelen. Stel dat een telg van een Vlaams adellijk geslacht (Sabine de Bethune?) morgen wordt gekroond tot erfelijk monarch van het onafhankelijke Vlaanderen. Je kunt er donder op zeggen dat menig Vlaams-nationalist zich dan zal ontpoppen tot een overtuigd monarchist. Want royalisme en nationalisme zijn innig verstrengeld. Met andere woorden, het op het eerste gezicht nogal bizarre standpunt ‘overal monarchist, behalve in België’, is wellicht meer verspreid dan men zou denken. Het is dan ook begrijpelijk dat veel opiniemakers argwanend staan tegenover het Vlaamsgezinde republikeinse discours.

Communautaire kloof

Nieuw in vergelijking met 1993 is dat de politieke tegenstelling over de monarchie bijna helemaal samenvalt met het communautaire dispuut. Vlaamsgezinden zijn automatisch tegen de (Belgische) monarchie. Belgischgezinden zijn er automatisch voor. Dit maakt dat het monarchiedebat niet meer op een zuivere manier kan worden gevoerd. Dat er geen authentieke, Belgischgezinde republikeinen meer zijn, levert enerzijds op het eerste gezicht enige legitimiteitswinst op voor het koningshuis. Maar anderzijds hoef je maar naar Nederland te kijken om te zien dat die echte republikeinen niet veel meer zijn dan een misschien wat irriterende, maar in wezen onschadelijke luis in de pels. In de mate dat die republikeinen slechts een relatief marginale groep zijn (en dat waren Anthierens en de zijnen hoe dan ook) versterken ze zelfs de legitimiteit van de koning.

De communautarisering van de monarchie lijkt in Vlaanderen vooral te resulteren in een toenemende onverschilligheid. De kroning van Philippe werd ervaren als een even volks- als wereldvreemde bedoening. Die onverschilligheid is de ergste vijand van de monarchie, en de grootste bedreiging voor haar legitimiteit. Anders gezegd, voor het Hof valt een geïsoleerde kreet ‘Vive la République’ veruit te verkiezen boven de dodelijke beelden van de lege pleinen waar de troonswisseling live op groot scherm werd uitgezonden.