Soenens of Thevissen, wie manipuleert?

Op 5 april verspreidde zich via de sociale media een compilatieclip ‘Molenbeek Constructief’ via het YouTube-kanaal De Vierde Onmacht van Frank Thevissen. In dat filmpje zette Thevissen een aantal opmerkelijke verschillen tussen VRT en VTM naast elkaar, in hun respectievelijke aanpak van de beeldreportages over de ‘spanningen’ in Molenbeek op 2 april. De clip werd ondertussen meer dan 187.000 keer bekeken op YouTube. Veel meer dan de andere clips die Thevissen als een vorm van mediakritiek via dat YouTube-kanaal deelt. Dat het filmpje door de mainstream media op hun websites werd opgepikt was daar niet vreemd aan.

Constructieve journalistiek

Thevissen is al een tijdje streng voor de journalistieke keuzes van de openbare omroep VRT. Hij schreef op Doorbraak een reeks over de ‘Constructieve Journalistiek’ en waarom hij dat een slechte keuze vindt. Hij maakte er zich niet geliefd mee op de VRT, maar een inhoudelijk debat kwam er nooit.

Dat inhoudelijke debat kwam er ook nooit na de ‘virale’ clip van 5 april. Nadat de media mee op de hype gesprongen waren, waren ze eensgezind in het verwerpen van de inhoud ervan. Wat Thevissen claimde, dat de VRT de realiteit verbloemde, werd ondergraven door Thevissen verdacht te maken. Zonder veel kans op wederwoord werd Thevissen weggezet als een complotdenker, een gebuisde en aan lager wal geraakte ex-professor die met gemene beeldmanipulaties de VRT wou schaden. Lees er de artikels maar op na.

In De Standaard herhaalde Paul Lembrechts, de nieuwe CEO van de VRT, nog eens dat hij geen debat wilde: ‘Nee, en ik ben ook niet van plan om er met hem in debat over te gaan. Dat een academicus zich ertoe verlaagt om via beeldmanipulatie te bewijzen dat wij het nieuws manipuleren, wat wij dus niet doen, is al erg genoeg. Die man heeft duidelijk een missie om ons te beschadigen.’ Die manipulaties verduidelijkt Lembrechts een beetje verder: ‘Het zit vol manipulaties: er is ­onder meer beeldmateriaal weggelaten, er is commentaar weggeknipt, er zijn amateurbeelden van twijfelachtig allooi toegevoegd. We hebben het allemaal seconde per seconde voor jullie opgelijst.’ Die ‘jullie’ is dan de pers.

Eenzijdige berichtgeving

En Thevissen? Die kreeg eigenlijk nergens een kans om zijn versie te geven. Dat viel zo sterk op dat Tom Naegels, ombudsman van De Standaard erover schreef in zijn column op 14 april. Zijn slot luidde: ‘Maar terwijl de ceo van de VRT een volledige pagina krijgt om de aanval te pareren (‘Hier is een grens overschreden’, DS 12 april ) – logisch, het is de ceo van de VRT – heeft Thevissen in de twee artikels samen, drie zinnen weerwoord gekregen – logisch, hij is professioneel gemarginaliseerd. Terwijl hij toch de meeste shit over zich heen krijgt. En terwijl de N-VA-politici die ervoor verantwoordelijk zijn dat dit verhaal zoveel weerklank kreeg, géén shit over zich heen krijgen – logisch, zij hebben dat filmpje niet gemaakt. Het is allemaal logisch, en toch komt dat unfair over.’ Ik lees dat als: Naegels vindt het unfair maar wil niet zomaar de krant schofferen. Jammer hij had dit dapperder kunnen formuleren.

Let er ook op hoe de kritiek op de journalistieke keuzes die Thevissen geeft, hier al gepolitiseerd is door het delen van zijn filmpje door N-VA’ers (dat de websites van de grote media het filmpje mee verspreid hebben speelt blijkbaar geen rol) en doordat ondertussen bekend werd dat Thevissen halftijds voor de N-VA-fractie van de provincieraad in Vlaams-Brabant werkt. Zo schuift het debat nog verder weg van de kern van de zaak.

Manipulatie?

Ondertussen probeert Thevissen zijn gelijk te bewijzen. Hij concentreerde zich daarbij eerst op de uitspraak van hoofdredacteur Soenens dat Thevissen ‘beelden gebruik van YouTube waarvan we de herkomst niet kunnen achterhalen.’ Thevissen ondervroeg daarover Hoofdcommissaris Berckmans (Zone Brussel-West, waaronder Molenbeek) en die bevestigt dat de amateurbeelden van YouTube, verwerkt in de video ‘Molenbeek Constructief’ wel degelijk op 2 april werden gefilmd in Molenbeek. De Hoofdcommissaris bevestigt ook dat hij over die beelden een lang gesprek had met de VRT.

De inhoudelijke claim van Björn Soenens in zijn reactie op de bewuste video dat de ‘ladderzatte jongeren uit de buurt (…) niets te maken hadden met de mogelijk te verwachten rellen’ (u weet wel, de bestuurders van die Audi die inreed op een vrouw) blijft niet overeind. Berckmans: ‘Dat is absoluut niet waar: het waren straatgasten van de wijk. Het was doelbewust dat die (Audi A1, nvdr) er tussen reed: dat is een feit. Er zijn contacten geweest tussen de inzittenden van het voertuig en de jongeren. Dat zien we duidelijk op de beelden die jullie ook gekregen hebben via You Tube– (…) Effectief, dat was niet ‘par hasard’. Dat hebben ze (de inzittenden van de Audi A1, nvdr) zelf ook toegegeven, denk ik, tijdens hun verhoor.’

Thevissen snapt niet waarom niemand van de media de claims van Soenens natrok, één telefoontje en ze liggen onderuit. Het lijkt alsof de mainstream media in een kramp schoten om zichzelf te verdedigen, in plaats van hun werk te doen en de feiten te checken. Thevissen zal op basis van de feiten een recht van antwoord vragen.

Thevissen blijft heel scherp voor de VRT: ‘Indien het adagium van “een sterke openbare omroep”, machtsmisbruik en manipulatie betekent, gefinancierd met geld van de belastingbetaler, dan is dit ongehoord en ongezien. Ondertussen lijken er mij voldoende elementen en argumenten verzameld om de VRT te verplichten de dubbelzinnige ‘constructieve journalistiek’ – de negatie van de feitengebaseerde journalistiek – af te zweren. Indien de VRT kritiek en controverse wil vermijden, zal de openbare omroep zich in eerste instantie moeten onderwerpen aan de feiten.’

Ten slotte

Misschien is er nu wel een moment voor debat. Waarom laat niemand Thevissen zijn verhaal doen? Doorprikt hij de gewenste consensus? Waarom wil de VRT niet met Thevissen in debat over de journalistieke keuzes die ze maken? Een redactie heeft het recht keuzes te maken, kom die dan ook in een debat toelichten of verdedigen. Doorbraak probeert al een tijdje een mediadebat met de twee tv-nieuwsdiensten op te zetten, maar we merken vanuit de VRT een grote terughoudendheid. Ondanks aandringen lukt het niet om een toezegging te krijgen. Dat is vooral een gemiste kans, die veel zegt over de debatcultuur en de media in Vlaanderen.