Speeltijd voor staatshervorming (nog niet) voorbij

De ‘Parlementaire commissie belast met de evaluatie van de staatshervormingen sinds 1970’ heeft vorige maand haar werkzaamheden beëindigd. De burgerbevraging ‘Een land voor de toekomst’ is een tiental dagen geleden afgelopen. Twee keer was het boter aan de galg, een slag in het water, een maat voor niets.

Onverschilligheid

De Parlementaire commissie met de lange naam, veertien Kamerleden en veertien senatoren sterk, is in juli vorig jaar in de grootste onverschilligheid van wal gestoken. Alleen De Tijd berichtte (3 juli 2021) over de installatievergadering. De slotvergadering van 23 mei 2022, waarop de laatste verslagen werden goedgekeurd, was voor geen enkele Vlaamse krant nieuwswaardig.

De commissie heeft vijf aspecten van de structuur en werking van de Belgische federatie ‘geëvalueerd’: de bevoegdheidsregeling voor gezondheidszorg, voor energie, milieu en klimaat, en voor mobiliteit, het tweekamerstelsel en de samenwerkingsvormen tussen de beleidsniveaus.

Over elk onderwerp werden eerst hoorzittingen gehouden met ‘experts’. Nadien lichtten de politieke partijen hun visie toe. Over die vijftien openbare vergaderingen, allemaal rechtstreeks te volgen op het YouTube-kanaal van de Senaat, is in de Vlaamse pers geen woord verschenen.

Onverteerbaar

Mogen wij – soms is het moeilijk bescheiden te blijven – citeren wat wij hier op 19 september 2021 geschreven hebben? Hier gaan we:

De ‘Parlementaire commissie belast met de evaluatie van de staatshervormingen sinds 1970’ zal niet (veel) verder komen dan het oplijsten van wat ervaren wordt als knelpunten en het formuleren van partijstandpunten. Het nut van haar werkzaamheden zal omgekeerd evenredig zijn met de omvang van haar verslag.

Omgekeerd evenredig

De vijf verslagen beslaan samen 827 bladzijden (maar alleen dat over gezondheidszorg staat al op de website van Kamer en Senaat). Het nut ervan is zo mogelijk nóg minder dan omgekeerd evenredig. En neen, het zijn niet wij die dat zeggen, het is Antoine Clevers, politiek journalist van La Libre Belgique, een krant die geen gebrek aan welwillendheid tegenover het koninkrijk en zijn instellingen kan worden aangewreven.

‘Ces rapports’, schreef hij (24 mei), ‘ ne sont que des comptes rendus indigestes des exposés des experts et des discussions entre les parlementaires. On n’y trouve pas la moindre conclusion, pas la moindre recommandation. Même pas l’énumération de difficultés pourtant techniques et consensuelles sur la gestion de l’État.’ De verslagen riskeren ‘de prendre la poussière au fond d’un placard du Parlement’.

(‘Deze verslagen’, schreef hij (24 mei), ‘zijn niet meer dan onverteerbare verslagen door deskundigen en discussies tussen parlementairen. Er is geen enkele conclusie, geen enkele aanbeveling. Niet eens een lijst van technische en consensuele moeilijkheden in het regeringsmanagement.’ De verslagen dreigen ‘stof te verzamelen in een parlementaire kast’.)

Samengevat: onverteerbare rapporten, geen enkele conclusie, geen enkele aanbeveling, zelfs geen oplijsting van technische problemen. Enkel goed om stof te vergaren in een parlementaire kast.

Fiasco

De burgerbevraging ‘Een land voor de toekomst’, die op Pinksterzondag 5 juni om middernacht is afgelopen en op iets meer belangstelling van de pers kon rekenen, is uitgedraaid op een regelrecht fiasco. Iedereen ouder dan 16 jaar kon deelnemen, ruim 8 miljoen burgers dus. Nog geen 19.000 hebben die moeite gedaan, minder dan 0,25%. Voorlopige kostprijs: 2,1 miljoen euro.

Of we ooit het resultaat kennen, is niet zeker. Op de 75.000 ingediende antwoorden en voorstellen zou nu artificiële intelligentie en semantische analyse worden losgelaten. Eind mei hadden zich daar twee kandidaten voor aangediend, maar de opdracht blijkt nog niet gegund te zijn. Benieuwd te lezen wat de intelligente computer uit de antwoorden zal distilleren…

Resultaat al bekend

Maar eigenlijk hoeft die semantische analyse niet. Het resultaat van de bevraging is immers al bekend. Of is er iemand die betwijfelt dat de antwoorden op, bijvoorbeeld, de vraag ‘Hoe organiseren we ons land?’  het hele voorspelbare pallet bestrijken, van de terugkeer naar ‘Le pays un et indivisible’ van 1830 tot de totale Vlaamse onafhankelijkheid. En dus helemaal onbruikbaar zijn.

‘Stel nu nog dat er geniale ideeën tussen die suggesties zitten: is er iemand die gelooft dat politici straks over de staatshervorming zullen discussiëren op basis van die enquête? Welnee’, schreef Joël De Ceulenaer heel pertinent (De Morgen, 11 juni). Het zal immers gaan zoals CD&V-Kamerfractieleider Servais Verheirstraeten op 1 maart 2021 (tijdens een Re-Bel-webinar) onfeilbaar voorspelde: ‘Op het einde van de rit moet in een versplinterd politiek landschap een tweederdemeerderheid gevonden worden. Dat vergt pragmatisme en compromissen die je niet met honderden kan sluiten.’

Experiment

Wie dacht dat met de afronding van de ‘evaluatie’ en de ‘burgerbevraging’ de speeltijd voor de in het Vivaldi-regeerakkoord aangekondigde voorbereiding van de zevende staatshervorming voorbij was, vergist zich deerlijk.

Om de groenen te plezieren, is in datzelfde regeerakkoord afgesproken te experimenteren ‘met nieuwe vormen van burgerparticipatie, zoals burgerkabinetten of gemengde panels in de schoot van de Kamer waar zowel parlementsleden als door loting geselecteerde burgers deel van uitmaken’.

Bij wijze van experiment zal het verslag van de semantische analyse van de antwoorden op de ‘burgerbevraging’ nog ter bespreking aan groepjes ‘lotelingen’ worden voorgelegd. Aangezien het verslag er op zijn vroegst in de herfst zal zijn, zal dat niet meer voor dit jaar zijn.

Gezondheidszorg

Vivaldi hoeft daar alvast niet op te wachten om werk te maken van de overheveling naar de gemeenschappen van de volledige gezondheidszorg. Zoals bekend is de realisatie daarvan ‘tijdens deze legislatuur’ een van de voorwaarden waaronder CD&V in de zevenpartijencoalitie is gestapt.

In februari is in het kernkabinet afgesproken dat de twee ministers van Institutionele Hervormingen, Annelies Verlinden (CD&V) en David Clarinval (MR), daarover bilaterale gesprekken zouden voeren met de zeven vicepremiers. In mei zou een ‘stand van zaken’ worden gemaakt. Uit wat bekend is, blijkt die ‘stand van zaken’ een stilstand van zaken te zijn. De Franstalige regeringspartijen zijn niet bereid ook maar één millimeter te bewegen.

Op 14 februari waarschuwde Verlinden in Le Soir: ‘Le président de mon parti s’exprimera sans doute à un moment donné’. Intussen zijn we vier maanden verder en hebben we van CD&V-voorzitter Joachim Coens ter zake niets gehoord. Op 25 juni wordt Coens opgevolgd door Sammy Mahdi. Is dat niet het ‘moment donné’ voor de Vlaamse christendemocraten de uitvoering eisen van de afspraak in het regeerakkoord?

‘Plus régionaliste’

Intussen is de PS de zevende staatshervorming aan het voorbereiden, liet haar vicepremier Pierre-Yves Dermagne in een interview met L’Echo (5 juni) noteren.

Gevraagd naar zijn ervaringen in de federale regering, merkte Dermagne op dat ‘les différences entre gauche et droite sont plus apparentes’ dan in de Waalse regering (waar hij tot oktober 2020 deel van uitmaakte). En stelde vast: ‘Je suis encore plus régionaliste depuis que je suis au Fédéral. Je pense que des compétences doivent être gérées au niveau régional pour éviter des tensions communautaires sur une série de dossiers.’

(‘Ik ben nog regionalistischer geworden sinds ik bij de federale overheid zit. Ik denk dat sommige bevoegdheden op regionaal niveau moeten worden beheerd om communautaire spanningen over een aantal kwesties te vermijden’.)

Voor Dermagne moet de institutionele architectuur vereenvoudigd worden, ‘d’abord au niveau francophone. On a commencé ce travail au PS, dans un deuxième temps on travaillera avec les autres partis. On ne peut pas arriver à une négociation institutionnelle en étant demandeurs de rien. Il faudra arriver préparés’.

(… ‘allereerst op Franstalig niveau. Wij zijn hiermee begonnen in de PS, en in een tweede fase zullen wij samenwerken met de andere partijen. We kunnen niet naar een institutionele onderhandeling komen en om niets vragen. We moeten voorbereid komen’.)

Vierledigheid

Dermagne lijkt daarmee te bevestigen dat er in ‘Francofonië’ gewerkt wordt aan een nieuwe overdracht van bevoegdheden van de Franse Gemeenschap naar het Waalse Gewest en, via de Franse Gemeenschapscommissie (Cocof), het Brusselse Gewest. PS-voorzitter Paul Magnette lichtte daarover enkele maanden geleden al een tip van de sluier op. Op die manier effenen de Franstaligen het pad naar de opheffing van de Franse Gemeenschap en de vorming van een Belgische federatie met vier deelstaten: Vlaanderen, Wallonië, Brussel en het Duitstalige ‘Ostbelgien’.

Dat en hoe het concept van de vierledigheid oprukt, blijkt ook uit het ‘fédéralisme fort et simplifié’ dat de Waalse én wallingantische denktank Institut Jules Destrée vorige maandag, na een denkoefening van meer dan een jaar, heeft voorgesteld. Het Institut schrapt de Franse Gemeenschap, legt de bevoegdheden van de federatie vast in de grondwet en wijst alle andere bevoegdheden toe aan de deelstaten Vlaanderen, Wallonië, Brussel en Ostbelgien. De Senaat gaat op de schop, de Kamer wordt gereduceerd tot 100 leden (53 voor Vlaanderen, 32 voor Wallonië, 12 voor Brussel en 3 voor Ostbelgien). En Vlaanderen moet een andere hoofdstad dan Brussel kiezen.

Bezuiden de taalgrens is de speeltijd voor de zevende staatshervorming degelijk voorbij.