Syrische president al-Assad survival kid?

Na bijna vier jaar burgeroorlog valt er nog geen beslissende doorbraak in de vijandelijkheden op het terrein te melden. Bij gebrek aan een geloofwaardig alternatief -het vredesproces in Genève eindigde een jaar geleden zonder enig resultaat- steunden de VS, volgens een recente verklaring van John Kerry, een Russisch voorstel om einde januari in Moskou voorbereidende gesprekken over onderhandelingen tussen het Assad-regime en de oppositie te houden. Het verdrijven van Assad van de macht, tot dusver de doelstelling van de westerse landen, wordt tijdelijk opgegeven. Hiermee erkennen deze landen de huidige realiteit op het terrein. De opkomst en bedreiging door ISIS, het onvermogen van de nog altijd verdeelde oppositie om zich als een geloofwaardig alternatief aan te dienen en de groeiende omvang van de humanitaire tragedie verklaren deze aanpassing. Op een ogenblik waarop de radicale islam een voelbare bedreiging vormt, ook in Europa, vertegenwoordigt het Assad-regime een factor van betekenis bij het bestrijden van dit euvel. Zijn vertrek kan de chaos en instabiliteit in de regio nog doen toenemen. Deze nieuwe ontwikkeling viel niet in goede aarde bij de oppositie.

Militaire campagne tegen IS

Ondertussen wordt de militaire campagne tegen IS in Syrië met deelneming van verschillende soennitische Arabische landen uit de regio, aangevangen in de herfst van vorig jaar, niet zonder problemen voortgezet zoals blijkt uit de tijdelijke terugtrekking van de Verenigde Arabische Emiraten, de schokkende beelden over het levend verbranden van de gevangengenomen Jordaanse piloot en het voorbehoud van Turkije . Dit land wil een buffer en ‘no-fly’ zone in het noorden van Syrië vestigen evenals Assad verjagen. Uitzondering op deze trend is wel de verdrijving van IS uit Kobani dankzij een combinatie van coalitieluchtslagen en het optreden van lokale Koerdische strijders. Het Syrische strijdtoneel is echter in deze fase van de militaire campagne ondergeschikt aan Irak, voor de VS het hoofddoelwit van de huidige operatie.

Schuchtere stappen

Inderdaad, het hierboven vermelde recente Russische initiatief tot voorbereidende gesprekken over onderhandelingen in Moskou poogt in dit opzicht een kader te scheppen dat het momenteel in Genève stagnerende overlegproces beoogt te vervangen. De regering-Assad en bepaalde vertegenwoordigers van de binnenlandse oppositie waren aanwezig , de buitenlandse en gewapende oppositie niet. Bedoeling is binnenkort opnieuw weer samen te komen. Weinig werd op deze eerste vergadering bereikt tenzij het herhalen van reeds bekende beginselen zoals bijvoorbeeld het behoud van ’s lands territoriale integriteit en soevereiniteit, het afschaffen van sancties en meer humanitaire hulp.

Vermeldenswaardig is ook het actieplan van de bijzondere afgevaardigde van de Verenigde Naties voor Syrië, Staffan De Mistura, over het bevriezen van de gevechten op het terrein, bijvoorbeeld in stedelijke centra zoals Aleppo, via een tijdelijk staakt-het-vuren in de hoop hiermede de basisdiensten en nodige bevoorradingsstromen voor de geteisterde burgerbevolking veilig te kunnen stellen. Deze pauze dient er eveneens toe om het verstrekken van humanitaire hulp en het zoeken naar een politieke oplossing mogelijk te maken. In deze context heeft Damascus zo pas ingestemd met een wapenstilstand van zes weken. Lucht- en artillerie-aanvallen zouden gestopt worden.

Overigens wordt er gewag gemaakt van de aankomst binnenkort van een eerste groep van honderd VS- opleiders om de gematigde Syrische oppositie in centra buiten Syrie te vormen en uit te rusten in het kader van de ‘Military Operations Command'( MOC) onder voogdij van hetPentagon. Tegen het einde van het jaar zouden deze opgeleide Syrische strijders inzetbaar zijn tegen IS. Het programma zou voorzien in de vorming van vijf duizend manschappen per jaar tijdens een periode van drie jaar.

Conclusies ?

1 Assad is niet alleen deel van het probleem, maar ook van de oplossing

Het heeft lang geduurd vooraleer het Westen de realiteit op het terrein heeft erkend, namelijk de positie van relatieve sterkte waarin Assad zich ondanks alles nog altijd bevindt. Onlangs verklaarde VN-vertegenwoordiger De Mistura na een recente bezoek aan Syrië dat Assad een cruciaal onderdeel van de oplossing van het conflict in Syrië vormt, althans wat het verminderen van het geweld betreft. Voorheen voorzag het overlegproces in Genève in de oprichting van een overgangsregering met de in het buitenland opererende oppositiecoalitie als enige wettelijke vertegenwoordiger, derhalve zonder Assad. Recente uitspraken doen geloven dat hiervan wordt afgestapt.

2 Vragen over het VN-actieplan

Het actieplan van de Mistura kan tot gevolg hebben dat de Syrische regering voor het ingaan van het wapenstilstand grondgebied herovert. Op dit ogenblik grijpen trouwens hevige gevechten plaats tussen regeringstroepen en rebellen in Aleppo met talrijke slachtoffers. Ook lijkt een dergelijk bestand – hoe wenselijk ook vanuit humanitair standpunt- de positie van Assad verder te consolideren.

3 Huidige ontwikkelingen leveren vooral tijdswinst op

Het voornaamste gevolg van de huidige ontwikkelingen lijkt tijdswinst te zijn. Dit is altijd al het tactische oogmerk van Assad geweest. Hierdoor wordt zijn doorzettingsvermogen beloond  De steun van Rusland en Iran, het behoud van het strategische overwicht op het terrein evenals de inzet van de regionale coalitie ter verdrijving van IS versterken de positie van de Syrische president.

4 Gematigde oppositie heeft bedenkingen

De zogezegde gematigde oppositie bekritiseert deze stand van zaken. Rusland is voor haar geen geloofwaardige partner. Ook is zij ontgoocheld over het uitblijven van de nodige bewapening evenals over het ontbreken van een duidelijke recente westerse stellingname tegen Assad met wie zij niet in onderhandelingen wil treden. Het kan echter niet uitgesloten worden dat de thans te vormen Syrische strijders in het kader van MOC op termijn ook tegen Assad zullen ingezet worden. Aldus zou meer evenwicht in de machtsverhoudingen op het terrein kunnen geschapen worden. Dit zou het startsein kunnen zijn voor meer evenwichtige onderhandelingen in Gèneve met misschien uiteindelijk het vooruitzicht op een duurzame regeling.

De auteur is gewezen ambassadeur in Syrie van 2003 tot 2006

© Reporters