TikTok verenigt en verdeelt

Het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden stemde vorige week een wet die mogelijk het einde betekent van TikTok in de Verenigde Staten. Het wetsvoorstel, dat door Republikeinen en Democraten aangenomen werd met 352 stemmen voor en 65 stemmen tegen, verplicht de app om zich binnen 180 dagen te ontkoppelen van het Chinese moederbedrijf ByteDance. Doet het dat niet, dan wordt de app verboden in Amerikaanse winkels, zoals de App Store (Apple) en Google Play (Android). President Joe Biden heeft gezegd dat hij bereid is het wetsvoorstel te ondertekenen als het ook door de Senaat aangenomen wordt.

Bent u jonger dan twintig jaar, dan bestaat de kans dat u niet weet wat TikTok is. Ten minste begrijpt u niet ten volle wat de impact is van deze applicatie op de socio-culturele en politieke vorming van de jeugd. TikTok is met zijn 2 miljard downloads geen fait divers, en niet alleen omdat het platform sterk gelieerd is aan de Chinese Communistische Partij (CCP).

ByteDance

TikTok is een product van ByteDance, een Chinese onderneming met hoofdkwartier in Beijing. Gebruikers van TikTok consumeren vooral korte video’s, waarop influencers met dansjes, sketches en ander onschuldig entertainment een loyaal publiek van (vooral) minderjarigen aan zich binden. Deze TikTok-sterren zijn culturele iconen, voor kinderen en jongvolwassenen veel interessanter dan klassieke Hollywoodsterren zoals Brad Pitt, Margot Robbie of Will Smith. Ook ex-kindsterretjes als Miley Cyrus en Selena Gomez, beiden inmiddels dertig jaar oud, zijn voor de nieuwste generatie internetgebruikers oud nieuws.

ByteDance wordt doorgaans gekenmerkt als een dochterbedrijf van de Chinese overheid. Het bestuur van de vennootschap ontkent dat evenwel met klem. Op de TikTok-website staat te lezen dat: ’60 procent van de aandelen gehouden wordt door institutionele investeerders (zoals BlackRock), 20 procent door de oprichters van Bytedance en 20 procent door haar werknemers — inclusief 7.000 Amerikanen. ByteDance is niet de eigendom van en wordt niet gecontroleerd door eender welke overheid of staat’.

Surveillance

Deze laatste bewering is weinig overtuigend. Of de aandelen juridisch eigendom zijn van de Volksrepubliek of niet, is in een totalitaire staat niet belangrijk. Chinese bedrijven zijn immers volledige loyauteit verschuldigd aan de Chinese Communistische Partij. Zo is ByteDance gebonden door de Chinese surveillancewetgeving. Deze wetgeving verplicht alle Chinese organisaties en burgers om samen te werken met de inlichtingendienst van de CCP, waardoor particuliere entiteiten in feite een verlengstuk worden van het surveillanceapparaat van de overheid.

En hoewel het klopt dat de Chinese overheid geen aandelen heeft van ByteDance, kan dat niet gezegd worden van de dochterbedrijven van de TikTok-moeder. Eind 2010 verwierf een consortium waarvan de Cyberspace Administration of China — de internetcensor van het land — deel uitmaakte een belang van één procent in de belangrijkste Chinese dochteronderneming van ByteDance. Dit belang, dat bekend staat als een ‘gouden aandeel’, is klein maar machtig en geeft de CCP de macht om een van de drie bestuursleden van de dochteronderneming aan te duiden. En zoals in de meeste Chinese bedrijven, heeft het regime ook partijcellen in de hiërarchie van ByteDance, waardoor het directe toegang heeft tot alles wat TikTok-gerelateerd is.

Conservatieve kritiek

Dat een grote meerderheid van Republikeinen én Democraten actie ondernam tegen TikTok, wordt verklaard door deze verwevenheid. In tegenstelling tot wat media aan beide kanten van het spectrum soms beweren, houdt geen van beide politieke formaties van Chinese invloed en inmenging. Republikeinen halen evenwel nog een tweede reden aan om het platform van het internet te verbannen.

Conservatieve critici zien in het algoritme van TikTok een manier om de Amerikaanse jeugd te bestoken en te beïnvloeden met radicaal-progressieve en/of anti-Amerikaanse propaganda. In het bijzonder wijzen zij erop dat thema’s als transgenderisme en genderfluïditeit, abortus en raciale identiteit een zeer prominente plaats innemen op de TikTok-app. Of correcter: de Amerikaanse versie van de TikTok-app, want in China zijn deze video’s opvallend onbestaande. Chinese kinderen zien wetenschappelijke experimenten die ze thuis kunnen doen, virtuele museumrondleidingen en patriottische propaganda. Toeval? Zeker niet. Het Chinese TikTok verenigt China, het Amerikaanse verdeelt Amerika.

Roan Asselman is de auteur van ‘Amerika Ontrafeld. Over de cultuurstrijd die een natie verscheurt.’ (Doorbraak Uitgeverij).