Tom Naegels antwoordt

Beste Peter,

Een opinieblad dat in discussie gaat met een Facebookpagina…da’s een wat vreemde opstelling. Niet alle lezers van Doorbraak hebben toegang tot mijn profiel, en hebben mijn oorspronkelijke commentaar op het debatje tussen Dyab Abou Jahjah en Zuhal Demir in De Standaard dus kunnen lezen. Als ik mag, reageer ik dan ook graag hier op jouw commentaar van gisteren – een commentaar dat ik interessant vond, maar waar ik ook van meen dat het de kern van mijn parallel miskent.

Om te beginnen ging het me dus om een parallel, niet om een ‘inconsequentie’, waar ik Demir op zou hebben willen ‘betrappen’. Die parallel viel me op tijdens het lezen van de slotparagraaf van haar column, waarin ze zegt: ‘Abou Jahjah cultiveert het wij-zij-denken waarbij die “wij” een soort belangengemeenschap der allochtonen zou moeten zijn. Ik pas voor die opdeling. Rancune is voor mij geen drijfveer. Ik heb geen rekeningen te vereffenen. Ik behoor tot de wij-groep van alle Vlamingen die kiezen voor het positieve project van samenleven. Een beetje wederzijdse empathie helpt ons daar al enorm bij. Dat sommige Vlamingen elders hun verleden hebben, kan een rijkdom zijn als we ten volle beseffen dat wij samen een toekomst delen. Noem mij maar alvast een ex-allochtoon.’

Alle verwijten die ze hier Abou Jahjah maakt, kennen hun equivalent in het discours van Vlamingen die zich verzetten tegen het Vlaams-nationalisme; mensen als Tom Lanoye, Jan Goossens, Dimitri Verhulst, Arno, Guy Verhofstadt, Matthias Declerq… Ook zij vinden dat met name de N-VA een wij-zij-denken cultiveert, waarin de ‘wij’ een soort ‘belangenvereniging van Vlamingen’ zou moeten zijn, die de critici als gesloten ervaren, rancuneus, wrokkig, iets voor mensen die rekeningen te vereffenen hebben. Waarom gaan we niet op in een grotere ‘wij’-groep van alle Belgen die kiezen voor een positief project van samenleven? Een beetje wederzijdse empathie helpt daar toch al enorm bij?

In je commentaar ga je in op de verschillen tussen de politieke Vlaamse beweging en de ‘allochtone beweging’ (als die al bestaat), en die zijn makkelijk waarneembaar. Allochtonen streven niet naar een eigen staat. Er bestaan ook verschillen tussen het allochtone emancipatiestreven en de holebibeweging, of het feminisme – die ik in hetzelfde Facebookcommentaar genoemd had. De gelijkenis die ik zie, situeert zich in de verhouding van het individu, met alle identiteiten waar hij of zij toevallig mee geboren is, tegenover de bewegingen die zich opwerpen als belangenbehartigers daarvan. Hoe verhoud je je als individuele homo tegenover de holebibeweging? Denk je dat het goed is dat holebi’s zich verenigen om te wegen op het maatschappelijke debat, geloof je dat discriminatie en zelfs geweld een realiteit zijn en dat een sterke vertegenwoordiging die op de agenda moet houden? Of vind je die militante holebi’s net rancuneus, verdelend, vastgeroest in een strijd uit het verleden? Associeer je ze met een stijl van homo-zijn waar je jezelf niet in herkent? En zeg je dus: ‘Rancune is voor mij geen drijfveer. Ik kies voor de “wij” van alle mensen van goede wil, hetero of homo, die kiezen voor een positief project van samenleven.’

Mijn parallel was niet zozeer bedoeld als politieke speldenprik – ‘kijk eens hoe ik Demir betrap op een inconsequentie’ – maar als een oprechte poging om die gelijklopende positioneringen te analyseren. Met haar ‘noem mij alvast een ex-allochtoon’ doet Zuhal Demir hetzelfde als Vlamingen die zich ‘slechte Vlaming’ noemen. (Ik herinner me jouw grappige column over de term.) Of ‘Belg’, of ‘kosmopoliet’, terwijl hun contacten met Franstaligen, laat staan met de hele wereldbevolking, toch minimaal zijn te noemen. De dynamiek is dezelfde. Geconfronteerd met een politieke invulling van je eigen identiteit waar je je niet in herkent, zeg je: ‘Liever dan geassocieerd te worden met dié groep, doe ik afstand van die identiteit, of ga ik ze in ieder geval sterk relativeren.’

Mijn parallel was niet zozeer bedoeld als politieke speldenprik maar als een oprechte poging om die gelijklopende positioneringen te analyseren.

Als ik jouw reactie goed begrijp, argumenteer jij daartegen dat de Vlaamse Beweging, anders dan de holebibeweging of de allochtone emancipatiestrijd, helemaal niet vertrekt van een collectieve identiteit die in werkelijk bestaande individuen tot uiting zou komen. ‘Het politieke Vlaams-nationalisme – zeker dat van de partij waar Zuhal Demir actief is – definieert Vlaming-zijn niet op basis van taal of afkomst. Vlaanderen is een politiek begrip, de omschrijving van de ruimte waar het politieke proces wordt georganiseerd.’ Dat lijkt me een iets té neutrale voorstelling van zaken. Natuurlijk verschilt het nationalisme van de andere bewegingen doordat het ambities heeft om de hele politieke ruimte te organiseren – terwijl de andere alleen ijveren voor gelijke behandeling en respect. En het is waar dat de N-VA een inclusiever nationalisme voorstaat dan het Vlaams Blok, waarvoor hulde. Maar om nu te zeggen dat taal en afkomst geen rol meer spelen, of dat de N-VA geen uitspraken doet over de identiteit van wie er zich binnen die politieke ruimte bevindt of mag bevinden… Laat het me zo zeggen: dat is dan in ieder geval niet hoe de partij ervaren wordt. Ze wordt gezien als een partij die aan politiek doet in naam van alle Vlamingen, ongeacht hun stemgedrag. (Zoals Abou Jahjah gezien wordt als iemand die aan politiek doet in naam van alle allochtonen, ongeacht of ze het met hem eens zijn of niet.) En dus ben je hoedanook verplicht, als autochtone Vlaming (als allochtoon kan je kiezen), om je tegenover die partij te positioneren: herken je je in hun invulling van het Vlaming-zijn zoals dat expliciet en impliciet wordt uitgedragen, of staat dat net haaks op hoe je jezelf ziet? In dat laatste geval drijven mensen dus naar andere zelfidentificaties, met hogere identiteiten (Belgisch, mondiaal…), lagere (Brussels, Antwerps), of ironische vertekeningen ervan (‘slechte Vlaming’), die ze als minder verstikkend zien, en gaan voorstellen als ‘een positief project van samenleven, voorbij het wij-zij-denken’.

Net zoals Zuhal Demir deed, maar binnen een andere context. En aangezien Demirs boodschap onder autochtone flaminganten wellicht op applaus kan rekenen, terwijl de gelijkaardige zelfidentificatie van ‘slechte Vlamingen’ of ‘post-nationalistische kosmopolieten’ in diezelfde groep net misprijzen wekt, dacht ik dat het interessant was om de gelijkenissen tussen de twee te schetsen.

In de hoop dat ik mijn stelling hiermee verduidelijkt heb, groet ik je hartelijk,

Tom Naegels

Dit artikel is een reactie op ‘Tom Naegels stoot op inconsequentie die er geen is’