Twitter-trollen: een alternatieve theorie

Wordt het debat op Twitter gemanipuleerd door een partijpolitieke kliek? Joël De Ceulaer, senior writer bij De Morgen, is er rotsvast van overtuigd. Volgens De Ceulaer verspreidt de Barricade – het hoofdkwartier van N-VA – ‘marsorders’ om zijn stukken te negeren. De Ceulaer ziet geen enkele andere verklaring voor het feit dat er uit N-VA-hoek bitter weinig reactie kwam op zijn krantenbrieven aan Bart De Wever of zijn intellectuele poppoll, ook al gewonnen door Bart De Wever.

Youssef Aouriaghel, beter bekend onder zijn pseudoniem Youssef Kobo, gaat nog een paar stappen verder. Volgens Kobo worden er vanop de Barricade hele legioenen van ’trollen’ gedirigeerd om N-VA-critici het leven zuur te maken. Kobo ziet geen enkele andere verklaring voor het feit dat hij – na felle kritiek uit N-VA-hoek – ontslagen werd door CD&V-staatssecretaris Bianca Debaets.

Dit soort complottheorieën wordt niet weggelachen als paranoïde (en pretentieuze) achtervolgingswaanzin. In weldenkende kringen wordt het voor waar aangenomen dat met name de N-VA zich druk bezighoudt met Twitter-trollen. Er worden zelfs heel serieuze artikelen aan gewijd in kwaliteitskranten. Al moet men telkens toegeven dat het een harde beschuldiging is zonder hard bewijs.

Gevaarlijk & nutteloos 

Stel je even voor dat het allemaal waar is. In de Koningsstraat te Brussel is een ‘centraal commando’ ingericht dat 24/7 en 7/7 instructies geeft aan een brede groep twitteraars met telkens ‘een mailtje of een whatsappje’ (deze invulling is ontleend aan De Ceulaer).

Ten eerste houdt dit soort praktijken een enorm risico in. Vraag dat maar aan Kris Peeters. Begin 2015 lekte een mail uit waarin het kabinet Peeters CD&V-aanhangers opriep om op sociale media kritiek te geven op de regeringsbeslissing om militairen in het straatbeeld te plaatsen. Het zogenaamde ‘Beulinggate’ achtervolgt Peeters soms nog. Tot op vandaag is het de enige bewezen poging uit partijpolitieke hoek om het debat op sociale media te sturen.

Ten tweede zou het behoorlijk nutteloos zijn. Twitter is een microkosmos die hoofdzakelijk bevolkt wordt door mensen die al een stevige mening gevormd hebben. Je bereikt via Twitter dus amper onbesliste kiezers. Een partij zou wel gek zijn om grote risico’s te nemen voor Twitter of veel mankracht en middelen te verspillen aan het meest overschatte medium van het moment. Het is niet omdat journalisten massaal op Twitter zitten, dat het daarom ook echt een bepalende omgeving is.

Onbedoeld en ondoordacht

Achter de onnozele discussie over Twittertrollen schuilt een belangrijker misverstand. Veel journalisten en andere commentatoren aan de zijlijn van de politiek overschatten telkens weer hoe georganiseerd en gepland partijen werken. Ze zien grote strategieën waar in werkelijkheid veel stommiteiten, toevalligheden en vergissingen bestaan. Ze denken dat er achter alles een plan of een bedoeling schuilgaat, terwijl er in de politiek veel ‘en stoemelings’ gebeurt.

Vooral rond de N-VA bestaat veel mythevorming. Journalisten staren zich blind op de partij van Bart De Wever. Veel waarnemers kunnen het ongeziene succes van de partij alleen verklaren door te geloven in een almachtige machine die in alles een hand heeft. Om begrijpelijke redenen spreekt de Barricade dat niet tegen, maar de waarheid is toch iets anders. De N-VA zou een strak georganiseerd oorlogsapparaat zijn, maar veel vaker functioneert die partij als een bont improvisatiegezelschap.

Natuurlijk geeft de N-VA communicatierichtlijnen aan parlementsleden. Dat doet tegenwoordig zowat elke partij. Natuurlijk organiseert de N-VA voor haar mandatarissen cursussen “hoe omgaan met sociale media?”. Alleen het tegendeel zou verbazen. Dat neemt allemaal niet weg dat de dagelijkse omgang met sociale media heel persoonlijk en ondoordacht verloopt. Met andere woorden: de meeste mandatarissen en militanten doen maar wat.

Twitter-trollen anders bekeken 

De indruk van een georganiseerd Twitter-apparaat ontstaat alleen maar omdat de sociale media een bindmiddel zijn tussen gelijkgezinden. Standpunten verspreiden zich razendsnel, geestesgenoten nemen visies of zelfs grappen snel over van elkaar. Een enkele sneeuwbal kan zich op Twitter ontwikkelen tot een lawine die een tegenstander helemaal verplettert. Niemand kan de stortvloed aan reacties echt sturen; het is veeleer een organisch geheel waar niemand nog vat op heeft.

Tijd dus voor een alternatieve theorie over “de Twitter-trollen van N-VA”: het zijn gewoon mensen. Omdat N-VA al jaren in het centrum van elk debat staat, wordt al het (centrum-)rechtse ongenoegen naar die partij gezogen. Gewone mensen die zich niet vertegenwoordigd voelen door het journalistieke establishment springen vaak uit eigen beweging in de bres voor die partij. Ze nemen daarbij standpunten over van elkaar, ze steunen elkaar in hun vermeende strijd tegen “de mainstream media”, ze jutten elkaar op en ze vergalopperen zich daarbij meer dan eens.

Er zijn mensen die nooit zullen geloven dat Twitter een organische en ongecontroleerde omgeving is. Ze wanen zich liever het slachtoffer van een boosaardig complot. Ze willen de heldhaftige tegenstander zijn van een diabolische machine, die ergens in de schaduwen snode plannetjes smeedt. Dat is begrijpelijk. De grote waarheid van de wereld – en zeker de politieke wereld – is dat chaos regeert. Het zou natuurlijk geruststellender zijn als iemand alle touwtjes in handen had, zelfs al is die iemand dan N-VA-directeur Piet De Zaeger. Helaas werkt het alleen zo in een jongensboek – en misschien in de stoutste dromen van Piet.