Jambon uitjouwen is een daad van verzet

Minister-president Jambon werd recent uitgejouwd en met tomaten bekogeld bij de uitreiking van de Ultimas, de Vlaamse cultuurprijzen. Enkele weken geleden kreeg hij ook al te maken met boegeroep toen hij zich bij de MIA’s liet zien. Heel wat mensen haastten zich om beide voorvallen te veroordelen in naam van ‘beleefdheid’ en ‘hoffelijkheid’. De sterke weerstand die het publiek bij de evenementen uitte, zou ‘polarisering’ in de hand werken. Daarmee proberen ze echter normen in stand te houden die door de andere zijde allang niet meer in acht worden genomen. Zo schieten de verdedigers van de liberale democratie zichzelf in de voet.

Verlicht debat

Ons hedendaagse idee over hoe we het publieke debat moeten structureren, ontlenen we aan de denkers van de Verlichting. Zij zagen de maatschappelijke discussie als een arena waarin rationele deelnemers elkaar met feiten en argumenten zouden proberen te overtuigen van hun mening. In deze vrije ‘marktplaats van ideeën’ zouden de beste opvattingen op natuurlijke wijze triomferen. Het past daarom ook niet om ideologische tegenstanders als slechte mensen te beschouwen. Iemand die je standpunt niet deelt, kan de bediscussieerde kwestie net zo goed doordacht hebben als jij en tot andere conclusies gekomen zijn. Om het met een populaire gemeenplaats te zeggen: ik ben het niet met je eens, maar ik respecteer je mening.

Deze aanpak heeft duidelijk zijn grenzen en werkt alleen als aan twee voorwaarden voldaan is. Ten eerste moeten alle deelnemers aan het debat een minimaal moreel raamwerk delen: dat alle mensen, ongeacht hun kleur, godsdienst, geaardheid of geslacht, gelijk zijn en in vrijheid horen te leven. Ten tweede moet iedereen leven in dezelfde objectieve realiteit. Het heeft geen zin om respectvol te discussiëren met mensen die hun eigen feiten erop nahouden. Wie inhoudelijk debatteert met mensen die zich van deze basisprincipes niets aantrekken, verheft hun uitlatingen tot legitiem standpunt in een ernstige rationele uitwisseling, terwijl ze dat niet zijn.

Normalisering

Minister-president Jambon schendt deze beginselen met grote regelmaat. Uitspraken over ‘dansende moslims’ na de aanslagen van 22 maart of asielzoekers die ‘een huis kunnen kopen’ van hun kindergeld, waarvoor nooit bewijs is geleverd, verraden een minachting voor minderheden. Ze tonen ook aan dat hij geen enkel belang hecht aan de feiten. Zijn cultuurbesparingen, die in een andere context misschien als een legitieme beleidsdaad konden gelden, moeten tegen deze achtergrond gezien worden. Het is het geval van een ultranationalistische minister die snijdt in het budget van een sector die zich doorgaans solidair toont tegenover minderheden en kritisch voor zijn leugens.

Onder deze omstandigheden is de reactie van het publiek van de MIA’s en Ultimas de enige juiste. Als ze gewoon hadden deelgenomen aan de formaliteiten, zouden ze hebben bijgedragen aan de normalisering van gevaarlijke opvattingen. Uitlatingen zoals degene hierboven vermeld, zijn niet zomaar ‘afwijkende meningen’ die respect verdienen. Sterker nog: wie op een gewone manier omgaat met de verspreiders ervan, is er mede verantwoordelijk voor.

Asymmetrische polarisatie

Vandaag hebben we doorheen het hele Westen te maken met asymmetrische polarisering. Eén zijde van het politieke spectrum is volkomen ontspoord. Nieuw Rechts heeft het traditionele conservatisme overal vervangen of gecoöpteerd. In weerwil van de basisbeginselen van de humanistische beschaving predikt het een vorm van gesloten ultranationalisme dat raciale elementen bevat en lapt het alle beginselen, procedures en decorumregels van de liberale democratie aan zijn laars. Het overspoelt ons met een dagelijkse stroom van fake news.

Als fatsoenlijke mensen in deze omstandigheden blijven aandringen op de handhaving van de traditionele debatnormen, leggen ze zichzelf eenzijdig een handicap op. Ze worden de nuttige idioten van een rechterzijde die zich er zelf allang niets meer van aantrekt, maar ze wel wil blijven gebruiken om elke hevige oppositie de mond te snoeren als ‘respectloos’. Hoog tijd dat de verdedigers van de liberale democratie zich wat strijdbaarder gaan opstellen.