Vaccinatie als symbool

De toekomst van ons land is verzekerd. Woensdag 6 januari, een dag later dan voorzien, start de officiële vaccinatiecampagne in Vlaanderen. De Interministeriële Conferentie Volksgezondheid (IMC) met de federale, gewestelijke en gemeenschapsministers en Pedro Facon, Regeringscommissaris Corona, had op 23 december de beslissing genomen dat de eigenlijke vaccinatiecampagne voor België van start gaat op 5 januari 2021.

Ursula von der Leyen had ondertussen de ‘EU Vaccination Days’ uitgeroepen op 27-28-29 december, nog voor het eerste vaccin van Pfizer-BioNTech goedgekeurd was door het Europees geneesmiddelagentschap. België kon niet achterblijven en de IMC besliste dat er op 28 december 2020 drie pilootsites zouden starten met de eerste vaccinaties in woonzorgcentra, bevoorraad vanuit Ramaekers (KULeuven), zonder belangenconflict met Pfizer

Kiezen voor deelstaten

In de media verklaarde Frank Vandenbroucke dat het ‘symbolische vaccinaties’ zouden worden. Was het de symboliek van het Verenigd Europa dat niet wou onder doen voor het Verenigd Koninkrijk om ook de campagne te starten in 2019? Neen, wij zagen de symboliek van hoe België er in de toekomst zal uitzien: een federaal land met drie gewesten. De vaccinaties hadden plaats in drie gewestelijke piloot-woonzorgcentra in aanwezigheid van de gewestministers Wouter Beke, Christie Morreale en Alain Maron. De Belgische ‘gemeenschappen’ kwam er niet aan te pas, de koning ook niet.

André Alen, afscheidnemend voorzitter van het Grondwettelijk Hof en architect van de federale staatsstructuur, verklaarde in kerstsfeer dat we het pad van de gemeenschappen moeten verlaten en kiezen voor deelstaten. Hij wil er wel vier: de Vlaamse, de Waalse, de Brusselse en de Duitse. Met de uitvoering van artikel 35 kan dit binnen het bestaande federale grondwettelijke kader. Ik hoor dit al zeggen sinds 1994, maar 30 jaar later en acht federale verkiezingen verder moet het in 2024 een feit worden. Of de Duitstalige gemeenschap dan de gewestelijke deelstaat Oost-België wordt of ingelijfd bij Wallonië of Vlaanderen is nog een twistpunt, ook al omdat Vlaanderen zich laat horen via Duits als verplichte onderwijstaal. Maar ik wijk af en ik ben geen politicus zoals sommige van mijn collega-artsen. Ik ben wel een burger met stemplicht maar ook met spreekrecht zoals David Van Reybrouck het weer alomtegenwoordig uitdrukt.

‘Moment de gloire’

De start van de vaccinatiecampagne was symbolisch nog belangrijker door de personen die men opvoerde als primeurs vanuit die regio’s. Men koos voor drie wilsbekwame woonzorgcentrumbewoners die men met rolwagen in het mediacircus bracht. ‘Lucie Danjou, 101 ans, est la première Belge à avoir été vaccinée contre le Covid’, schreef L’Avenir maar elk gewest kon de eerste op zijn conto plaatsen. Klokslak 11 uur kreeg de 96-jarige Jos Hermans zijn inenting in Puurs en de 102-jarige Josepha Delmotte in Mons. Met alle respect voor deze individuele mensen die een ‘moment de gloire’ gegund is, maar is het een symbool van ‘essentiële’ vaccinatiestrategie?

Uit de berekeningen van het European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC) blijkt dat 80-plussers inenten de efficiëntste strategie is om het aantal opnames op intensieve zorg en overlijdens te verminderen. Deze strategie is eng westers en blank gekleurd. Ik wik zorgvuldig mijn woorden want ageisme is laakbaar. De helft van de 80-plussers in woonzorgcentra is tijd- en plaats gedesoriënteerd met een levensverwachting van gemiddeld zes maanden, de andere helft heeft een perspectief van 18 maanden, geslacht, huidskleur, financiële draagkracht, mentale veerkracht, vroegere leef-en woonomstandigheden buiten beschouwing gelaten.

Doekje voor het bloeden?

Mensen van een andere origine, met een niet-westerse achtergrond of met een andere huidskleur verblijven nauwelijks in onze woonzorgcentra maar zie ik ze wel bij de zorgkundigen die ondergewaardeerd en onderbetaald worden. Is deze keuze niet het symbolische doekje voor het bloeden van het falende woonzorg- en ouderenbeleid waar al jaren niets aan gedaan wordt, maar dat wel winstgevend is voor enkele (internationale) financiële groepen? Alleen de vraag stellen is taboe! Twee op drie woonzorgcentra zijn katholiek, twee op drie van hun burgemeesters ook.

Mijn patiënten met wie ik preventief het levenseinde heb besproken en die zich nu in wilsonbekwame toestand bevinden, opteerden allemaal voor een zachte dood zonder lijden, zonder therapeutische hardnekkigheid, waaronder ook (griep)vaccinatie.

Het vaccin als symbool voor een maatschappij die we willen bestendigen of waaraan we een nieuwe wending willen geven? Wat betreft de volksgezondheid ben ik een sterke pleitbezorger van vaccinatie en preventie in het algemeen. Gezondheidswinst voor zoveel mogelijk mensen over de hele wereld primeert, losgekoppeld van beursaandelen. Het vaccin toegankelijk voor iedereen. Zolang dit niet mogelijk is moet men keuzes maken.

De gemotiveerde vrager

Wie moet als eerste ingeënt worden? De zorgverleners als essentieel applausberoep? De WHO stelt dit voorop en het is te verantwoorden in de vele landen waar de basishygiëne nog precair is. In ons land zijn alle beroepen essentieel. Dat hebben de kappers ondertussen bewezen. In ons land is iedereen evenwaardig en moet iedereen de kans krijgen zich te ontplooien, van student tot poetshulp, van groendienstwerker tot schouwburgdirecteur m/v/x.

Wie moet als eerste ingeënt worden? Ik pleit voor de gemotiveerde vrager die zich inschrijft bij huisarts of apotheker in zijn gewest. Zolang onvoldoende vaccins voorradig zijn bepaalt het lot wanneer je opgeroepen wordt. Het is meteen een symbool voor de gelijkwaardigheid van iedereen zonder onderscheid van essentiële beroepen. Het is een symbool voor de inspraak, emancipatie, empowerment van de burger /patiënt/ zorgvolmachthebber die op basis van transparante onderbouwde en voortschrijdende informatie keuzes maakt voor zichzelf, de anderen en de maatschappij.