Valt het kabinet Rutte volgend jaar over stikstof?

In Vlaanderen lijkt minister Zuhal Demir eenzijdig de landbouw als oorzaak van het stikstofprobleem te behandelen. De N-VA staat sterk in steden en slaapgemeenten. Demir lijkt uitsluitend in steden gewoond te hebben. De N-VA-minister verhelpt het stikstofprobleem door eerst de landbouw maatregelen op te leggen. Keizer Augustus stelde Rome achtergelaten te hebben als een stad van marmer. Burgemeester De Wever wil de Oosterweelverbinding als nalatenschap.

Maar de coalitiepartners, beide in zwaar weer, moeten scoren bij het publiek. Die kiezen nu voor de kleine man, in dit geval de agrarische sector.

Christianne van der Wal

In Nederland wordt de landbouw ook als grootste vervuiler aangeduid. Ook hier is het een vrouwelijke minister van de grootste coalitiepartij die daadkrachtig wil ingrijpen. Bij ons is het VVD-minister Christianne van der Wal, voor Natuur en Stikstof. Zij was partijvoorzitter van 2017 tot het aantreden van Rutte IV, afgelopen januari. Is haar ministerschap beloning voor trouwe dienst, of een manier om van haar af te komen?

Binnen de VVD viel zij op door de manier waarop zij als partijvoorzitter de leden toesprak. Het was Elsevier-redacteur en -columnist Gerry van der List die dit omschreef als ‘een kleuterjuf die kinderen toespreekt’. Van der List behoort tot het slag commentator waarvan pen/inktcartridge gevuld is met azijn. NOS-verslaggever Wilma Borgman hield zich meer op de vlakte in haar boek over de VVD sinds 2002. Toch schrijft ook zij over Van der Wal: ‘Ze straalt een wel heel onverwoestbare positiviteit en enthousiasme uit, waarbij haar vocabulaire dermate veel ‘gaaf’ en ‘fantastisch’ bevat dat het sommige VVD’ers op de zenuwen werkt.’ Onder haar voorzitterschap organiseerde de partij niet langer congressen, maar ‘festivals’.

Donderdag 9 mei stond in dagblad De Telegraaf een ingezonden brief. De schrijver had het gevoel dat VVD-minister Van der Wal net zo goed van (het links-liberale) D66 of GroenLinks had kunnen zijn.

Stresstest

Vrijdag 10 juni, na de wekelijkse ministerraad, maakte het kabinet bekend dat in 131 gebieden de stikstofuitstoot met zeventig procent omlaag moet. De VVD houdt 11 juni partijcongres (inderdaad, niet langer ‘festival’). Zondag 12 juni zal Van der Wal te gast zijn in het rechtse praatprogramma WNL op Zondag (NPO 1, tussen 10 en 11 uur. U hoeft De Zevende Dag niet te missen). Nadeel van deze planning: de VVD-achterban lijkt het niet met haar eens.

Van der Wal is niet de enige verantwoordelijke minister. Henk Staghouwer (ChristenUnie) is minister Van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Wouter de Winther, chef parlementaire redactie van De Telegraaf, beschreef begin deze week het verschil in karakter tussen de twee bewindspersonen. Van der Wal wil er vol ingaan, Staghouwer wikt en weegt liever. De Winther merkte op dat dergelijke verschillen zelden de uitvoering van beleid vergemakkelijken.

(Opmerking. Een minister ‘van’ staat doorgaans boven een minister ‘voor’. De eerste heeft een eigen ministerie, de laatste houdt kantoor in een ander ministerie. De minister van hoort bij de kleinste regeringspartij, de minister voor bij de grootste. Einde opmerking.)

Ooit was het CDA dé landbouwpartij. Toen die partij afstand nam van de boeren, stapten die over naar ondernemerspartij VVD. Maar inmiddels lijken die over te stappen naar een andere partij.

Daar wringt de schoen. Partijen als de PVV (Geert Wilders) en Forum voor Democratie (Thierry Baudet) zijn altijd omstreden geweest. Ook veel rechtse kiezers vonden dat een stap te ver. Maar vorig jaar kwamen JA21 (o.a. Joost Eerdmans, Annabel Nanninga en Derk Jan Eppink) en plattelandspartij BBB in de Tweede Kamer. Ex-CDA-er Pieter Omtzigt blijft sfinxachtig over zijn toekomst. Wat als hij een partij opricht, of zich bij de volgende verkiezingen aansluit bij een van de andere twee?

Maart 2023

In Nederland duurt een legislatuur vier jaar. De huidige, 2021-2025, verkeert in de unieke situatie drie tussentijdse verkiezingen te hebben. Afgelopen maart waren er gemeenteraadsverkiezingen. Volgende jaar die voor Provinciale Staten. In 2024 wordt het Europese Parlement verkozen. Dus ieder jaar een peiling van de populariteit van de regering.

Indien het publiek de kant van de boeren kiest, kunnen VVD, CDA én ChristenUnie komende maart verliezen bij de provinciale verkiezingen. Zeker als deze kwestie uitgespeeld wordt als tegenstelling tussen Randstad en de rest van Nederland. Het punt is dat onze Eerste Kamer (Senaat) indirect wordt verkozen. De pas verkozen Statenleden stemmen over de samenstelling van de Eerste Kamer. Als de coalitie daar geen meerderheid haalt, kunnen de stikstofplannen geblokkeerd worden.

Om die reden gaan er nu al geruchten dat het kabinet over stikstof kan vallen. Minister Demir, een goed verstaander…