Vandaag 1583: de hertog van Alva overleden

Op 12 januari 1583 overlijdt in Tomar (Portugal) de 75-jarige Fernando Álvarez de Toledo, hertog van Alva, gouverneur van de Nederlanden tijdens de Spaanse bezetting. Hij wordt na de Beeldenstorm van 1566 door koning Filips II van Spanje als bevelhebber van de Spaanse troepen naar de Nederlanden gestuurd om de opstand te onderdrukken. Op 30 december 1567 wordt hij door de Spaanse koning gepromoveerd tot landvoogd.

Het schrikbewind van deze Spaanse generaal is compleet contraproductief. Het geeft een enorme impuls aan de opstand in de Nederlanden. Alva doet pogingen om in de Nederlanden een gecentraliseerd bestuur en vaste belastingen in te voeren: een heffing van één procent op alle bezittingen (de honderdste penning), een van 5 procent op de verkoop van onroerend goed (de twintigste penning) en een van 10 procent op de waarde van elke handelstransactie in roerende goederen (de tiende penning). Koning Filips II ziet in 1574 van het innen van deze heffingen af. Maar tegen dan is zijn gezag en dat van Alva al helemaal ontaard.

Dat was het gevolg van de repressie van Alva. Naar schatting 18 000 mensen worden ter dood veroordeeld door de door Alva opgerichte Raad van Beroerten of Bloedraad. De bekendste slachtoffers zijn graaf Lamoraal van Egmont en graaf Filips van Horne die op 5 juni 1568 publiek worden onthoofd op de Grote Markt van Brussel. De opstandelingen (‘geuzen’) veroveren intussen talrijke steden in de Nederlanden. Alva slaagt erin om groot aantal te heroveren.

Op 2 oktober 1572 plunderen en moorden de Spanjaarden onder Alva’s leiding de stad Mechelen, omdat daar een niet-katholiek bestuur aan het bewind is. In juli 1573 geeft Haarlem zich over, na vrijwel uitgehongerd te zijn: 700 verdedigers worden onthoofd. Maar het Spaanse beleg van Alkmaar wordt door de geuzen afgeslagen door de dijken door te steken. De positie van Alva wordt onmogelijk en in 1573 keert hij terug naar Spanje. Het Spaans schrikbewind nadert zijn einde, de Nederlanden kunnen terug hopen.