Vandaag 1883: Coco Chanel geboren – mode, parfum en een stevig oorlogsverleden

In Saumur (Loirevallei) wordt op 19 augustus 1883 de Franse modeontwerpster en parfummaakster Coco Chanel geboren, met haar eigenlijke naam Gabrielle Bonheur Chasnel. Ze groeit op bij haar tantes in de Auvergne. Ze krijgt bijnamen als de ‘Grootmoeder van de haute couture’ en ‘Koningin van het mantelpak’. Haar parfum Chanel N°5 wordt wereldwijd een succes. Ze is de enige modeontwerpster die op de Time Magazine-lijst van de 100 meest invloedrijke mensen van de 20ste eeuw staat. Na de Tweede Wereldoorlog wordt ze verdacht van spionage voor de Duitsers. Ze zou agent nummer F-7124 zijn geweest.

Dat gerucht is helemaal uitgespit door de Amerikaanse journalist en voormalig inlichtingenofficier Hal Vaughan in zijn boek Sleeping with the Enemy: Coco Chanel’s Secret War (2011). Hij steunt op documenten uit Duitse en Britse archieven. Chanel wordt inderdaad in 1941 gerekruteerd als inlichtingenspion en is agent F-7124 met codenaam ‘Westminster’. Dat is een verwijzing naar haar voormalige geliefde, de hertog van Westminster.

Chanel is een interessante figuur voor de Duitse bezetter, vanwege haar talrijke contacten in de hoogste kringen. Ze woont in die jaren in het legendarische Hotel Ritz in Parijs, Place Vendôme, en heeft een verhouding met de veel jongere baron Hans Günther von Dincklage (1896-1974), een befaamde Duitse officier. In 1941 moet ze bij de Britse ambassade in Madrid belangrijke oorlogsinformatie voor Duitsland opvragen. Een van de motivaties van Coco Chanel voor de samenwerking met de Duitsers is mogelijk de internering van haar neef André Palasse, zoon van een van haar zussen, die inderdaad plots wordt vrijgelaten.

Samen met de Duitse SS-officier Walter Schellenberg zet Chanel in 1944 de geheime missie ‘Operatie Modellhut’ in Berlijn op: via Samuel Hoare, de Britse ambassadeur in het neutrale Spanje, moest ze contact opnemen met Winston Churchill, die ze al lang kende, en hem ervan overtuigen een ‘afzonderlijk vredesakkoord’ te bereiken tussen Duitsland en Groot-Brittannië. Dat plan mislukt want het komt nooit tot een bijeenkomst, onder meer omdat Churchill een longontsteking krijgt terwijl Coco Chanel in Madrid verblijft.

Hoewel Chanel, net als veel van haar Franse en Britse vrienden, zeker antisemitisch was, handelde ze waarschijnlijk niet uit politieke overtuiging. ‘Ze was een buitengewone opportunist’, schrijft Vaughan. In september 1944 wordt ze gearresteerd als collaborateur in Hotel Ritz, maar wordt, zo vermoeden historici, al na een paar uur vrijgelaten na een persoonlijke interventie van Churchill.

Ze ontkomt aan juridische vervolging en vestigt zich in 1945 met baron von Dincklage in Zwitserland. Coco Chanel keert in de jaren 1950 naar Parijs terug, waar ze in 1971 overlijdt op haar 87ste.