Vergeten verjaardag: 50 jaar geleden zag het Waals Gewest het daglicht

Philippe Destatte is en blijft de onvermoeibare animator van het Institut Jules Destrée (IJD), volgens specialisten, en ook voor ondergetekende, de voornaamste denktank van en over Wallonië. Die is niet toevallig in Namen gevestigd tussen het Parlement en het Elysette, de zetel van de Waalse regering.

Een pluralistische, intellectuele en maatschappelijke vereniging die dankzij de medewerking van alle politieke, culturele en economische stakeholders zeer interessante studies publiceert over de regio én zijn verleden. Waalse politici worden tegelijk geregeld wakker geschud door het IJD als ze een of ander belangrijk historisch moment vergeten zijn…

Spijtige socialistische tegenwind

Zo riskeert men in PS-kringen te vergeten dat Wallonië – en natuurlijk ook Vlaanderen – al gedecentraliseerde nieuwe structuren heeft gekregen in het najaar van 1974. Het probleem is en was dat op dat moment de PS – toen nog altijd B(elge) – in de oppositie zat. Meer nog: de socialisten namen toen ook niet deel aan de regeringsonderhandelingen na de parlementsverkiezingen van maart 1974; toen na de val van de regering-Leburton.

Toch was er toen een primeur: de allereerste dialoog van gemeenschap tot gemeenschap, de dialogue de communauté à communauté, in het kasteel van Steenokkerzeel. Die dialoog was goed begonnen maar een echt akkoord werd onmogelijk toen twee federalistische partijen, het FDF en de Volksunie, eisen formuleerden over een – voor het FDF – tweetalige corridor tussen Ukkel en Waterloo, of – voor de VU – over amnestie.

Ministers van institutionele hervormingen

Er kwam dus geen groot Belgisch vredesakkoord maar er was toch een zekere vooruitgang. Zeker toen een beetje later het Rassemblement Wallon de regering een (h)echte meerderheid gaf. Leo Tindemans (CVP), maar ook François Perin (RW), konden daardoor een voorlopige regionalisering op de sporen zetten. Met toen twee ministers van institutionele hervormingen, de Vlaming Robert Vandekerckhove (CVP) en de Waal François Perin (RW).

Voor Philippe Destatte was dit een keerpunt in de bewustwording over een autonomer Wallonië.

Een dagelijkse realiteit voor Gol

Hij haalt er zelfs een citaat bij van wijlen Jean Gol: ‘Voor de eerste keer hebben de wensen van de regionalisten de proclamaties, de betogingen en de politieke verklaringen verlaten om echt deel te worden van het dagelijks leven van de staat.’ De voorlopige regionalisering landde toen ook in de regeringsverklaring en werd in een wetsontwerp gegoten. Wat aanleiding gaf tot fantastische debatten, eerst in de Senaat en later in de Kamer.

Vanaf 1 augustus 1974 kwam er een Waalse regionale raad die al de Waalse senatoren verenigde. Maar er was tegelijk een embryo van een Waalse regering onder de vorm van een regionaal ministercomité.

Natuurlijk konden de toenmalige Waalse ministers (ook zetelend in de nationale regering) geen echte economische of sociale regionale vooruitgang realiseren, maar de drang naar Waalse autonomie zat er toch al in.

Dat eerste comité had als voorzitter Alfred Califice (PSC), en verder François Perin (RW), Jean Gol (RW), Robert Moreau (RW), Louis Olivier (PLP) en Antoine Humblet (PSC). Toenmalige topstukken. Iets dat, zoals Destatte het ook herhaalt, niet echt werd geapprecieerd door de socialisten die niet in de regering zaten. En zij dezen ook alles om deze vroege regionalisering te torpederen. Voor hen was de voorlopige hervorming gewoon ongrondwettelijk…

Regionalisering sinds 1974

Een analyse waar de patron van het Institut Jules Destrée niet mee eens is: ‘Het is zeer duidelijk dat het Waalse gewest echt vorm heeft gekregen in 1974. Alles wat het tot een publieke entiteit maakt, werd op dat moment verzameld: de nieuwe structuur is een voorbode van de definitieve organisatie van de regionalisering’.

Destatte voegt er een interessante analyse van wijlen François Perin aan toe: ‘De ervaring met deze regionalisering heeft het mogelijk gemaakt om het virus van regionale autonomie bij de traditionele partijen in te enten. En om te ervaren dat we dat konden overleven.‘

En verder. ‘Als we dit vandaag de dag erkennen, mogen we ook spreken van een federalisme dat verder gaat dan de navelstaarderige belangen van partijen en groepen. Wat Wallonië ongetwijfeld het meest nodig heeft…’

En effet…