Vlaams zweet voor Paleis Stoclet

 Het Paleis Stoclet in Brussel is het resultaat van een industriële keten van Waals Staal en Kempense non-ferro, met een link naar Wenen. Brussel is trots op zijn in 1911 in Jugendstil opgetrokken bouwwerk aan de Tervurenlaan. Momenteel etaleert de stad het paleis in zijn campagne voor Art Nouveau.

De maquette zoals die nu te zien is in het Kunstenmuseum.

De afstammelingen Stoclet, grootindustriëlen in de metaal, hebben van het stadspaleis als het ware een bunker gemaakt: zij willen al twintig jaar geen kat over de vloer. Dankzij de technologie kunnen we dat verbod dan toch omzeilen. Want vanaf nu is er in het kunstenmuseum in het Jubelpark een hypermoderne virtuele versie van het paleis op film te bewonderen. Het is het werk van onderzoekers van de Université libre de Bruxelles, op basis van foto’s en tekeningen. De film van zes minuten sluit aan bij de tentoonstelling over Josef Hoffmann, de Weense architect van Paleis Stoclet, de grondlegger van de kunstenrichtingen Wiener Secession en de Wiener Werkstätte.

Wirwar van banken en holdings in non-ferro

Wie zijn de Stoclets? De in 1871 geboren Adolphe Stoclet was de pionier van drie Vlaamse non-ferrobedrijven in Vlaanderen. Na haast vier generaties bestaan die bedrijven nog steeds, en ze zijn actief in de herwinning van lood, tin en andere non-ferrometalen. Circulaire economie van een eeuw oud, dus.

Het beursgenoteerde Campine in Beerse etaleerde recent zijn strategie voor de recuperatie van brons, zilver, zink en voornamelijk lood en antimoon. Metallo Chimique, de overbuur aan het kanaal Schoten-Dessel, is wereldleider in het herwinnen van tin. Sidal in Duffel is de nummer drie van Stoclets trio.

De Stoclets waren actief in de wirwar van Belgische banken en holdings, met koloniale belangen en aandelen in non-ferro en spoorwegen. Het staal van Wallonië is verdwenen, en deels gekaapt door Sidmar in Zelzate. Maar de non-ferro in de Kempen is gebleven, en hoe!

De Kempen

Adolphe II, zo staat hij in de familiestamboom, was grondlegger van Sidal (aluminium) in Duffel en van Campine en La Metallo-Chimique. Sidal zwom door vele watertjes, heet nu Aluminium Duffel en is eigendom van de Amerikaanse industriële holding AIP. Metallo Chimique werd in 2020 een filiaal van de Duitse reus Aurubis (Hamburg) met dochters in twintig landen. Herwinnen is vandaag zo proper als maar kan; de historische omgeving van Campine is een ‘black point’.

Een relict van Adolphe II is een luchthaventje achter Campine waar je nu kan fietsen tussen de grassprieten op de startbaan. Adolphe was een enthousiast piloot.

Sidal, Metallo Chimique en Campine zijn kleinere en minder bekende non-ferrobedrijven dan Metallurgie Hoboken Overpelt (MHO) in Olen en Vieille-Montagne in Balen, die opgingen in Umicore (ex-Union Minière), en territorium waren van Generale Maatschappij van België. ‘Groenten uit Balen’ van de Kempense auteur Walter van den Broeck, geboren vlakbij de cité van MHO, portretteert de arbeiders in de Kempense non-ferro.

Van spoorwegen naar ontginning

De Stoclets stammen uit Gembloers en produceerden oorspronkelijk messen. Adolphe Stoclet, de opa van de eigenaar van het Paleis Stoclet verliet zijn dorp en bouwde grote belangen op in de negentiende-eeuwse spoorwegen.

Adolphe II wierp zich op de non-ferro-industrie, en belandde in de Kempen, toen een achtergebleven gebied. De Kempenaren beseften amper hoe slecht voor de gezondheid die metaalproductie was en namen genoegen, zoals in een ontwikkelingsland, met lage lonen en rauwe werkomstandigheden. De namen van de exploitatiemaatschappijen logen er niet om. Compagnie pour le défrichement de la Campine (défrichement = ‘het ontginnen, leegruimen’) was er eentje van.

Adolphe II

Was Adolphe II (1871-1949) een ondernemer? Ja. Alhoewel zijn hart en hersenen taalden naar de kunsten. Met zijn echtgenote koos hij bij Josef Hoffmann voor het Gesamtkunstwerk Paleis Stoclet – een versmelting tussen exterieur en interieur, met gebruiksvoorwerpen, meubilair en wandschilderingen van kunstenaars (onder meer Gustav Klimt) en de ambachtslui van de Wiener Werkstätte.

In 1911 stapte het echtpaar Stoclet er binnen en ontving er gedurende 35 jaar een keur van bezoekers. Het gastenboek is de illustratie van de toenmalige netwerking. Het Paleis Stoclet is het product van zweet uit Vlaanderen en creativiteit uit Wenen.