Vluchtelingen en het ius sanguinis

Het was mijn eerste job. Van 2002 tot 2004 werkte ik voor het Commissariaat-Generaal voor de Vluchtelingen en Staatlozen. Er was net ook een verhoogde instroom geweest van mensen die hun land ontvluchtten en ik werd dus ingezet in de cel die de achterstand diende weg te werken. 

 

De kandidaat-vluchtelingen die ik voor mij kreeg, zaten meestal al twee jaar of zelfs nog langer in de procedure. En dat ‘zaten’ mag je letterlijk nemen, want als kandidaat-vluchteling mag je niet werken, kan je in feite niets opbouwen, je kan enkel maar wachten. Wachten op duidelijkheid over de rest van je leven. Zenuwslopend. Nagelbijtend. En dat jarenlang. Ik kan het mij niet voorstellen. Jammer genoeg betekende het voor velen van hen jarenlang wachten om uiteindelijk een negatief antwoord te krijgen. Een streep door de toekomst.

 

Ruim twee jaar heb ik mannen en vrouwen geïnterviewd. Het moeten er een driehonderdtal geweest zijn, een diverse mengeling van vriendelijke, stugge, zenuwachtige, gebroken, terughoudende, hartelijke mensen. Neen, op nationaliteiten kan je geen stempel zetten. Maar één ding hadden ze gemeen: ze waren in het verkeerde land geboren en hoopten op een beter leven. 

 

We kregen de Iraanse ‘dossiers’ toegewezen. Ik leerde het land kennen en hoorde er honderden verhalen over. Alhoewel het meer dan tien jaar geleden is, zorgt het ervoor dat nieuws uit Iran nog altijd anders binnenkomt. Iran, een land waar je zonder problemen kan overleven … als je de kant kiest van het regime of als je verdwijnt in de grote grijze massa. Een land waar het leven een hel is voor zij die andere verwachtingen hebben in het leven, zij die niet passen binnen de religieuze en politieke doctrine, zij die anders zijn, … 

 

Er zijn zoveel goede redenen om Iran te ontvluchten. Ook al vallen die redenen niet onder de Conventie van Genève en worden ze dus als ‘onvoldoende’ bestempeld om als vluchteling erkend te worden. Ook al was er (nog) geen sprake van effectieve ‘vervolging’.

Nooit had ik het gevoel dat ze daar ‘onterecht’ voor mij zaten. Op welke basis kan je iemand het recht ontzeggen om een beter leven te zoeken? Sorry, je bent in een land geboren met een dictatoriaal of fundamentalistisch regime, dus je hebt geen recht om te zijn wie je bent en te denken wat je wil? Sorry, je bent in een land geboren zonder economische toekomst, dus voor jou zit er niet meer dan overleven? Sorry, jouw land is een oorlogszone, je mag enkel naar het naburig land gaan om daar jarenlang, misschien wel voor altijd ‘on hold’ gezet te worden, zonder toekomst voor jou en je kinderen?

 

Als je jezelf enigszins in iemand anders zijn plaats kan stellen, dan kan je hen niets verwijten. Zo denk ik toch… Dan lees ik echter bepaalde reacties op het internet, gejuich als vluchtelingen de oversteek niet halen, woede ten aanzien van vluchtelingen ‘die komen profiteren van ónze sociale zekerheid’,… Ik snap het niet.

 

Blijkbaar vinden velen dat je rechten ontleent uit het feit dat je uit de goede ouders geboren bent. Alsof je vooraf kon kiezen en die anderen een foute keuze gemaakt hebben en daar nu maar mee moeten leven. Sorry, jij hebt geen recht op welvaart, een menswaardig leven, …

Blijkbaar vinden velen dat je anderen van die welvaart mag uitsluiten. Alsof je ook maar enige verdienste of alleenrecht hebt op de welvaart die in de decennia voor je is verworven.

En natuurlijk zwijgen we nog over de manier waarop en ten koste van wie veel van die welvaart opgebouwd is, want ja, dat is toch onze verantwoordelijkheid niet?

 

Het ius sanguinis heerst vandaag op de sociale media. Rechten worden blijkbaar met het bloed doorgegeven, en de anderen hebben pech, sorry …

Delen zit dan blijkbaar weer niet in ons bloed.

We zouden het voor ons allen al een beetje leefbaarder kunnen maken door voldoende in te zetten op ontwikkelingssamenwerking en door een globaal en economisch kader te scheppen waardoor die landen en hun bevolking vooruit zouden kunnen gaan.

Maar vandaag de dag geeft het gros van de Europese landen nog altijd geen 0,7% (!) van het BBP aan ontwikkelingssamenwerking. Nu wordt het op Europees niveau door sommigen vooropgesteld als doel voor 2020… dat zal dan 50 jaar zijn nadat de Verenigde Naties in 1970 die norm heeft geïntroduceerd.

Europese lidstaten beloofden 4 miljard euro om de vluchtelingen van Syrië in de buurlanden te ondersteunen zodat ze daar op een zo humaan mogelijke manier opgevangen kunnen worden. Twee lidstaten stortten op vandaag samen 8 miljoen euro.

Triestig. Bloedarmoede.