Voor een vinnige debatcultuur

De klaagzang dat studenten mak en braaf zijn, is van alle tijden. Dat hij ook in Duitsland wordt aangeheven, verrast. Want waren de Duitse universiteiten niet altijd oorden van debat en begeerte naar wijsheid? Christiane Florin, een 46-jarige journaliste en docente mediapolitiek aan de universiteit Bonn, neemt in haar boek ‘Warum unsere Studenten so angepasst sind’ (Rowohlt, september 2014) het gebrek aan debatcultuur onder de universiteitsstudenten op de korrel. Ze betreurt in een interview met de Süddeutsche Zeitung (25 augustus 2014) dat studenten in haar seminarie hoogstens vragen stellen, maar haast nooit met een eigen mening of met een kritisch standpunt voor de dag komen. Ze zijn veel te ‘nett’ (aardig) en als ze al kritiek spuien, is het op facebook of internetfora. Beter ware het als ze met open vizier in de ‘Hörsaal’ (aula) of in het seminarielokaal hun standpunt zouden vertolken of de docent zouden tegenspreken. Tegenspraak als ‘pure reflex’ is op zich natuurlijk geen teken van intelligentie en individualiteit, zegt Florin, maar moet beargumenteerd zijn.

Marktconform

De auteur die als docente en journaliste theorie en praktijk aan elkaar koppelt, breekt een lans voor de ‘Kulturtechnik der Debatte’, en zeker in de geesteswetenschappen die van controverse leven. Het is die ‘Streitkultur’, die vinnige debatcultuur die – zoals ze aan de universiteiten en in de media placht te leven – van Duitsland ‘das Land der Denker und Dichter’ heeft gemaakt. Vandaag de dag echter lijkt het erop alsof de studenten ‘Arbeitsanweisungen’ willen, raad over hoe ze moeten studeren, om zo gemakkelijker tegemoet te kunnen komen aan de verwachtingen die de arbeidsmarkt stelt. Daar wringt hem het schoentje, volgens Florin. Efficiënt zijn en ‘smart’, dat waren altijd al doelstellingen van het bedrijfsleven, nu zijn ze overgewaaid naar de universiteit. ‘Bologna’ met de invoering van bachelor en master zou daar de vertolking van zijn. De studenten willen ‘duidelijke mededelingen in plaats van dialoog’ en wat niet ‘prüfungsrelevant’ is, wat niet als examenstof wordt opgedist, is ‘overbodig.’ De druk van de economie maakt dat de studenten zich marktconform gaan gedragen en alleen nog willen leren wat nut heeft en dat ze zeker geen gedrag gaan vertonen waardoor ze als kritische geesten hun eigen ruiten wel eens zouden kunnen inslaan. ‘Goede punten’ zijn dan ook noodzakelijk om een goede beurt te maken op de arbeidsmarkt. Florin schrijft ietwat sarcastisch: ‘Eine 2,7 empört mehr als jedes Unrechtsregime’ (‘Een 10 op 20 wekt meer verontwaardiging dan eender welk onrechtvaardig regime’).

Hapklaar

Ook de kennisoverdracht lijdt onder de economisering van het onderwijs. Florin merkt op dat haar studenten van de faculteit politieke wetenschappen basisteksten uit de canon niet meer kennen. In plaats daarvan worden ze opgezadeld met leerboeken waarin wat citaten uit die teksten staan en waarin het wemelt van hapklare informatie in tabelvorm. Waarom zouden haar studenten niet de namen van de bondskanseliers in de juiste volgorde mogen opnoemen? Dat kunnen zonder de hulp van Google zou getuigen van belangstelling voor politiek.

Is Florin de Cassandra van de universiteit? Ze is zeker niet de eerste die een kritische stem verheft tegen de teloorgang van het debat en tegen de verachting van kennisoverdracht binnen het onderwijs, maar haar essay vat al deze taboedoorbrekende bedenkingen pregnant samen.

Leestip http://www.rowohlt.de/buch/Christiane_Florin_Warum_unsere_Studenten_so_angepasst_sind.3093712.html