De oorzaken van de asielcrisis wegnemen?

De voornaamste redenen voor asielzoekers om hun land te verlaten zijn mensenrechtenschendingen, gewapende conflicten en economische ongelijkheid. Inspanningen om de oorzaken van die migratiestromen weg te nemen of te beperken, zijn welkom. Hoe meer, hoe beter. Maar laten we ons daarover ook geen illusies maken: de oorzaken van migratiestromen beïnvloeden is buitengewoon moeilijk.

Mensenrechtenschendingen

Om mensenrechtenschendingen in vreemde landen te voorkomen, is het zaak een beleid te voeren dat overal ter wereld voor mensenrechten opkomt, ongeacht de betrekkingen met het betrokken land. Veel andere middelen zijn er niet. Zo zijn handelsbetrekkingen weinig geschikt om een mensenrechtenbeleid te voeren. Handel wordt niet gedreven uit liefdadigheid. Landen drijven handel met elkaar vanwege het wederzijdse voordeel. Wie handel terugschroeft om mensenrechtenoverwegingen, schaadt dus ook de eigen belangen. Trouwens, als alleen landen die de mensenrechten eerbiedigen met elkaar handel zouden mogen drijven, dan zou de wereldhandel heel fors terugvallen.

Bij mensenrechtenschendingen denk je al snel aan het stopzetten van ontwikkelingssamenwerking. Dat is zelden verantwoord. Want ofwel kwam die samenwerking vooral de bevoorrechten van het regime ten goede – en dan was die samenwerking niet verantwoord –, ofwel kwam zij de meest behoeftigen ten goede – en dan hoeven zij nu als slachtoffers van mensenrechtenschendingen niet nog eens te worden gestraft.

Ook met economische sancties moet je voorzichtig omspringen. Men kan niet verwachten dat gewetenloze dictators hun beleid wijzigen omdat hun bevolking slachtoffer is van die sancties. Bij de eerstkomende verkiezingen zal de bevolking trouwens ook niet voor een andere leider kiezen: in een dictatuur zijn er geen verkiezingen die het volk de kans geven betere leiders aan te wijzen.

Alleen de doeltreffendheid van de sancties moet je als criterium hanteren; niet het al dan niet voortduren van de mensenrechtenschendingen. Al te vaak komen die sancties neer op een bijkomende straf voor de slachtoffers van die mensenrechtenschendingen. Zogenaamde ‘slimme’ of ‘gerichte’ sancties kunnen die nadelen voorkomen.

Gewapende conflicten

Weinig landen hebben de middelen om een einde te maken aan gewapende conflicten. In vele gevallen is het bovendien ook bijzonder moeilijk om te weten of militaire interventies hun doel kunnen bereiken. Zo heeft een doortastend ingrijpen in Afghanistan na 11 september 2001 niet verhinderd dat meer dan twintig jaar later nog altijd vele asielzoekers uit dat land naar Europa komen. Het resultaat van de (illegale) invasie van Irak in 2003 is niet veel beter. De interventie in Libië in 2011, die vooral bestond uit NAVO-bombardementen, heeft niet verhinderd dat de kusten van dat land zijn omgevormd tot vertrekbasis voor wanhopige migranten uit Afrika.

Criminele mensenhandelaars verrijken zich schaamteloos door het uitbuiten van miserie en illusies. In Syrië, waar er geen westerse militaire interventie is geweest, heeft zelfs een ware volksverhuizing plaatsgevonden. Beleid om migratiestromen veroorzaakt door gewapende conflicten te voorkomen ligt dus beslist niet voor het grijpen.

Economische ongelijkheid

Er is in de wereld grote economische ongelijkheid. Niet zelden verergert die zich door een losgeslagen demografie. Die ongelijkheden brengen mensen ertoe hun land te verlaten, hopend op een betere toekomst. Ook al zijn dat geen vluchtelingen in de zin van het Vluchtelingenverdrag, hun vastberadenheid om hun land te verlaten is er niet minder groot om. Eens in een meer welvarend land, wagen zij hun kans door een asielaanvraag in te dienen.

Inspanningen om economische ongelijkheid te verminderen, moeten we aanmoedigen en intensifiëren. Maar er zullen gigantische inspanningen nodig zijn om de inwoners van minder welvarende landen de wens te doen verliezen hun geluk elders te beproeven. En het gaat om zeer vele miljoenen mensen. Een beperkte lokale economische vooruitgang volstaat immers niet om die migratiestromen te reduceren.

Het zijn meestal ook niet de minst bedeelden die hun land verlaten. Alleen wie min of meer bevoorrecht is, kan een dergelijke reis bekostigen. Het is bovendien ronduit tragisch dat sukkelaars hun magere bezittingen verkopen om mensensmokkelaars te betalen en hun leven te riskeren op weg naar de Europese Unie.

Besluit

Wij slagen er dus niet in om een eind te maken aan mensenrechtenschendingen, gewapende conflicten en economische ongelijkheid. Dat zal nog voor lange tijd het geval zijn. Maar dat betekent niet dat al wie daarvan slachtoffer is, in onze landen opvang moet krijgen. De oplossing moeten we zoeken in hun eigen land.

Mensen moeten in die landen zelf, of desnoods in de omliggende landen, humanitaire hulp krijgen. Door de lagere opvangkost in die landen kunnen bovendien daar veel meer mensen hulp krijgen dan hier het geval zou zijn. Tegelijkertijd kun je talrijke problemen voorkomen die voortvloeien uit culturele ontworteling.

De Europese Unie moet deze boodschap duidelijk uitdragen. Zo niet, dan zullen almaar meer irreguliere migranten zich tot Europa aangetrokken voelen en zullen de verdrinkingen op zee aanhouden. De grootste slachtoffers van dit gebrek aan duidelijkheid zijn de migranten; de grootste beneficianten de mensensmokkelaars. Massamigratie naar de Europese Unie is noch voor armoede in Afrika, noch voor de conflicten in het Midden-Oosten de oplossing. En het aantal mensen dat liever bij ons wil verblijven dan waar ze nu zijn, is schier onuitputtelijk.

We moeten dus inderdaad werken aan het wegnemen van de oorzaken van migratiebewegingen, maar zonder de illusie te koesteren dat dat de illegale migratie zal stopzetten. Er is nog veel werk…