Voor vrouw, leven en vrijheid of tegen islam? 

De voorbije weken heeft iedereen ongetwijfeld al veel gelezen en gehoord over de protesten in Iran (en wereldwijd) naar aanleiding van de dood van Mahsa Amini.

Ik heb ook, net als duizenden andere mensen, mijn steun betuigd aan dappere vrouwen die hun levens riskeren voor vrijheid. Wat mij heel erg opvalt is dat veel moslims niet aarzelen om de solidariteit voor deze protesten te beschouwen als een aanval of afkeuring van islam als religie in het geheel. Sommige steunbetuigers krijgen zelfs te maken met krenkende en beledigende uitspraken. Hoewel islamofobie en een gezonde bespreking van bedenkelijke kanten van de islam niet hetzelfde is. Toch worden deze twee gesprekken op één hoop gegooid. Het is dan ook niet zonder gevaar omdat deze gemakzuchtige beschuldiging van ‘islamofobie’ een intellectuele dialoog onmogelijk maakt.

Het onderscheid tussen geoorloofde kritiek en islamofobie is naar mijn mening duidelijk genoeg. Het moet écht gedaan zijn met het manipulatieve afleidingsmanouvre dat eender welk soort vraagstelling te snel wegwuift met beschuldigingen van islamofobie. Bovendien is het pure nonsens dat islamkritiek per direct tot moslimhaat zou leiden. Kritiek hoort nu eenmaal bij het proces van alle soort kennisverwerving. Het is een cruciale en onontbeerlijke ingrediënt voor verbetering en progressie. Om het met de woorden van Winston Churchill te zeggen: ‘Kritiek is misschien niet aangenaam, maar het is nodig. Het vervult dezelfde functie als pijn in het menselijk lichaam. Het vraagt aandacht voor de ontwikkeling van een ongezonde toestand’.

Een mondiaal fenomeen

Maar de luide stem in Iran gaat niet enkel over de hoofddoek. De boodschap is diepgaand en gaat veel verder dan dat. Het herinnert ons er aan dat religieuze onderdrukking de pest is van de moderne tijd. En het gaat dan niet alleen over Mahsa Amini maar over alle slachtoffers wereldwijd wiens vrijheid beroofd wordt door religie. Het gaat concreet om een fundamenteel mensenrecht: de vrijheid van gedachte, geweten en godsdienst. Wat in Iran, en mijn thuisland Afghanistan, gebeurt is hetzelfde gesprek dat wij hier ook moeten voeren over de islam. Zoals ik in mijn boek ‘Leven in waarheid’ heb verteld: vrijheidsstrijders en vrijdenkers zijn ook hier in het Westen niet op hun gemak. Ze worden verstoten, verbannen, geboycot en met de dood bedreigd.

Deze religieuze onderdrukking is geen ver-van-mij-bed-show en vraagt aandacht en medewerking van ons allemaal. Ik merk dat veel mensen, waaronder ook veel journalisten, te bevreesd zijn om over dit soort kritische religieuze kwesties te schrijven of te praten. Maar het is een mondiale problematiek, en dus dienen de discussies hieromtrent ook zo te zijn.

Huwelijk

In bepaalde contexten is religiekritiek broodnodig omdat het gaat over democratie en gelijkwaardigheid. De huidige protesten in Iran leggen de ernstige schendingen van mensenrechten bloot die in naam van religie straffeloos worden voortgezet. Denk maar aan vrouwenrechten. Hoe het ook verdraaid wordt, het kan gewoon niet ontkend worden dat de onvrijwillige hoofddoekplicht vrouwen minderwaardig maakt want volgens de shariawet is een vrouw maar de helft van een man waard. Een getrouwde moslima mag niet alleen reizen zonder of toestemming van haar man of een mannelijke familielid. Ook mag ze niet het initiatief nemen om een scheiding aan te vragen. En bij een echtscheiding worden kinderen vanaf hun zevende jaar automatisch aan de vader toevertrouwd. Een gedwongen gehoorzaamheid, onderdanigheid én vastzitten in een mogelijk gewelddadige huwelijk is niet uit te sluiten. Een moeder is dan te bang om haar eigen kind(eren) te verliezen als ze voor haar eigen weg kiest.

Maar deze minderwaardigheidsbehandeling van een vrouw stopt niet alleen maar hier. Uit de religieuze teksten is meer dan duidelijk dat de islamitische wet de vrijheid van vrouwen in de weg staat. En toch wordt hier het eigen geweten gesust met zelfbedrog dat er geen sprake is van vrouwonvriendelijkheid. Een vaak gehoorde verdediging van moslims op de wrede behandeling van vrouwen luidt: ‘deze mannen weten van niets over religie, tenzij het gaat over beperkingen voor vrouwen’. Oké, er is dus wél degelijk sprake van vrijheidsbeperkingen voor vrouwen in de islam? Waarom dan die hardnekkige ontkenning en hypocrisie?

Overigens is het recht op godsdienstvrijheid ook ingeperkt. Elkeen die de islam niet aanvaardt als religie wordt aangeklaagd, valselijk beschuldigd en maakt strafvervolging mee die zelfs leidt tot langdurige gevangenisstraffen. Voor de atheïsten is er zelfs een doodvonnis. Laat ons ook de LGBTQ-rechten niet vergeten. Deze minderheidsgroep heeft te maken met discriminatie, uitsluiting, vervolging en wordt gemarteld, gedood of vernederd.

Voor democratie. Niet tegen islam

Tegelijkertijd is het een misvatting te denken dat steunbetuigers per definitie ook de hele islam terzijde wil schuiven. Als islamkritiek geuit wordt op basis van de analyse van religieuze teksten, en niet zozeer op persoonlijke interpretatie of mening, dan is er ruimte voor modernisering. Deze herziening en aanpassing van bepaalde oude teksten zou leiden tot vernieuwing en niet tot de ondergang van de islam.

Beter zelfs, er zou een gezondere verhouding tot religie ontstaan, zonder dwang en afkeer. Vrijheid zal niet leiden tot minder gelovigen, integendeel. Gelovigen zouden hun reliegiebeleving naar eigen wens kunnen inrichten. En andersdenkenden zouden regie krijgen over hun eigen zingeving en niet voor hun leven hoeven te vrezen. Kortom, dit betekent dat niemand een dubbelleven zal moeten leiden of zich schikken aan absurde regels die niet overeenkomen met de eigen persoonlijke opvatting of levenswijze.

Het bespreken van dit onderwerp maakt ons niet populair of geliefd. Maar dat is de prijs die wij nu eenmaal betalen voor rechtvaardigheid en voor de betere wereld voor de toekomst van onze kinderen.