Vragen antwoorden vragen

Dr. Oliver Loud, één van de medewerkers aan het Manhattan Project die, als Jood en antifascist, samen met Robert Oppenheimer en zoveel andere kerngeleerden gedacht had dat nazi-Duitsland op het punt stond een atoombom te ontwikkelen, vertelde me jaren later dat de fysici in het laboratorium flessen champagne in de koelkast hadden gelegd om de ontploffing van die eerste Amerikaanse bom te vieren. Toen ze na het radiobericht over Hiroshima het glas wilden heffen, vroeg één van hen waarop ze nu in feite zouden drinken? Ze keken elkaar aan en zetten hun glazen neer. Ze hadden tot dan toe geen moment aan de morele meerwaarde van hun werk getwijfeld, maar nu stelden ze de vraag, waarom ze de enorme kracht van dit wapen niet eerst in aanwezigheid van de Japanse legerleiding hadden gedemonstreerd, vooral omdat de geallieerden wisten dat de Japanners reeds heel dicht bij de capitulatie stonden. Het antwoord van president Roosevelt, dat door deze verrassingsaanval duizenden levens van Amerikaanse jongens gespaard gebleven waren, voldeed daarom niet langer en ze vroegen opnieuw en met aandrang, waarom de regering toch met het plan was doorgegaan. Ze kregen geen nieuw antwoord, maar andere commentatoren gaven een minder humanitaire verklaring: de Koude Oorlog was in volle hevigheid losgebarsten en dit zou de Sovjets, de nieuwe vijand, bijzonder duidelijk laten weten wie hier de overmacht had.

Vragen, antwoorden en nieuwe vragen. Zo kunnen we ons vandaag afvragen, waarom deze cruciale vraag, die nog steeds niet beantwoord werd, niet opnieuw werd gesteld, want alleen op die manier kunnen toekomstige tragedies wellicht vermeden worden. Op de vraag, waarom de Trojka (het Internationaal Muntfonds, de Europese Centrale bank en de Europese Commissie) het advies van topeconomen als Stiglitz, Krugman en Sen, en ze vertegenwoordigden een meerderheid van hun collega’s, naast zich neergelegd heeft om Griekenland nog maar eens hetzelfde mislukte recept letterlijk op te dringen, kregen we als antwoord dat het jammer genoeg niet anders kon en dat men alleen op die manier de Griekse en Europese crisis kon oplossen. De volgende vraag, of dit op dergelijk brutale, ondemocratische manier moest gebeuren werd al niet meer beantwoord, ook al komen we bijna elke dag meer details te weten over leugens en verdraaiingen van de waarheid over de ‘onderhandelingen’ die merkwaardig genoeg (hoewel) door bijna de hele Westerse pers werden overgenomen en herhaald. Mogen we dan ook hier de vraag stellen, of het ontwijken van een antwoord op de talrijke gedocumenteerde beschuldigingen het imago van de Europese Unie niet veel meer zal aantasten dan een financieel kwantitatief verwaarloosbaar compromis met de regering-Tsipras? Het ziet ernaar uit, alsof de Duitse hardliners en hun (helaas ook Vlaamse) geestesgenoten denken of hopen dat het debat hiermee gesloten is: Europa locuta, causa finita. Op korte termijn kan dit inderdaad kloppen, want welk ander land zal het de volgende maanden wagen, zich tegen een zo machtige neo- (of ordo-) liberale macht te verzetten en dezelfde afstraffing te riskeren die nu de Griekse bevolking teistert. Mogen we, op iets langere termijn, terugkomen op dit besluit dat in feite een dictaat tegen een democratisch verkozen regering was en aan alle betrokkenen, op de allereerste plaats de Grieken zelf, vragen hoe efficiënt deze maatregelen wel geweest zijn?

Ik heb een beangstigend dubbelzinnig gevoel hierbij: enerzijds hoop ik voor en met de gewone Grieken, want over wie anders gaat het hier, dat de dames en heren van de Trojka zo snel mogelijk een positief bilan kunnen voorleggen, en niet alleen voor hun banken. Anderzijds vrees ik dat een herhaalde mislukking niet alleen de Grieken, maar ons allen heel duur te staan zal komen en, zoals de laatste decennia al zo vaak op wereldschaal gebeurd is, de weg naar het succes van allerlei extremistische groepen en partijen weer eens breder en voor velen aantrekkelijker gemaakt heeft. Alleen al vanwege dit risico, dat aantoonbaar had kunnen vermeden worden, moeten we van een gemiste kans spreken. In de wereld van de economische en geopolitieke speltheorieën is een dergelijke misrekening niet leuk, maar in de echte wereld is dit razend gevaarlijk. 

Foto (c) Reporters