Hoe vrij zijn die “vrije” verkiezingen in Catalonië?

Die situatie wordt door Spaanse politici monkelend belachelijk gemaakt, zoals door vicepremier Soraya Sáenz de Santamaría (PP), die openlijk opschepte over het feit dat de independentisten zijn ‘onthoofd’ dankzij Mariano Rajoy en de Partido Popular.

Catalanen die op straat een geel lintje hebben opgespeld, moeten door de politie worden aangesproken. Het gele lintje wordt gedragen als protest tegen de opsluiting van de Catalaanse politici en voorzitters van ANC en Òmnium Cultural. Volgens de kiescommissie is dat gele lintje verkiezingspropagenda en dat mag enkel door partijen. Het is bewonderenswaardig te zien met hoeveel rustige vastheid de Catalanen daarop reageren.

Vrije verkiezingen?

Zijn dit nog omstandigheden waarin we van vrije verkiezingen kunnen spreken? Openlijk campagne voeren voor een onafhankelijk Catalonië kan worden bestraft als opruiing. Daarmee kiest de Spaanse staat openlijk partij in een politiek conflict, een politieke overtuiging krijgt de stempel ‘fout’.

Junqueras kan zijn kiezers telefonisch toespreken, maar enkel wat algemeenheden zeggen, anders krijgt hij een zwaar regime zoals Jordi Sànchez, die zelfs zijn eigen vrouw niet meer mag spreken na … een politieke boodschap. Maar ach, wie de hond wil slaan vindt licht een stok. Junqueras heeft vijf dagen arrest en mag zijn cel niet meer verlaten omdat hij van een toegelaten telefoongesprek gebruik gemaakt heeft om een interview te geven. Niet zo abnormaal voor iemand die zich verkiesbaar stelt.

Een politieke overtuiging wordt gecriminaliseerd. Hoe vrij kan je dan nog stemmen? Voor u twijfelt, Catalonië is geen land ver weg met een bedenkelijk regime, het is een regio met zelfbestuur in Spanje. Al is dat zelfbestuur wel, op onrechtmatige wijze, opgeschort. Spanje is een eerbaar lid van de EU. Al is wat daar gebeurt geen reden voor de EU om in te grijpen, het is allemaal een ‘intern probleem’ dat binnen het kader van de rechtstaat wordt opgelost, zo zeggen ze.

Stresstest voor Spaanse democratie

De uitslag van die verkiezingen zijn hoe dan ook een ernstige stresstest voor de Spaanse democratie en zal overal in Europa van dichtbij bestudeerd worden. Kleine verschuivingen zullen zorgen voor grote interpretaties. Dat is wat journalisten en politicologen graag doen.

Zal Spanje de uitzonderingstoestand in Catalonië na de verkiezingen opheffen als de independentisten de meerderheid in het Parlement behouden? De grote stresstest voor de Spaanse democratie is of de Catalanen de politici zullen krijgen die ze verkozen hebben. Zullen de verkozen politici hun mandaat kunnen opnemen? Kunnen Junqueras of Puigdemont president worden als een meerderheid dat wil in het Catalaanse Parlement? Of moeten ze in de cel (blijven) voor ‘opruiing en rebellie’. En ook, hoe zal de onafhankelijkheidsbeweging reageren bij een overwinning van de unionisten?

Geen oplossing met de wapenstok

Uiteindelijk is de kans klein dat deze verkiezingen iets aan de patsituatie in Catalonië veranderen. Democraten kunnen voor de uitslag van de verkiezingen al een les trekken uit het Catalonië-verhaal. Brute machtspolitiek zorgt niet voor een oplossing.

Omgaan met een minderheid die meer autonomie of onafhankelijkheid wil in een grote staat, ondanks al onze grote democratische principes blijkt dat moeilijk te regelen in Europa. Machtspolitiek ten voordele van het status quo komt in de praktijk voor die grote democratische waarden. Ook in Europa.

Waarom moet een ‘interne uitbreiding’ een probleem zijn in Europa? Catalaanse politici verwijzen in dezen graag naar West-Virginia, dat vrij makkelijk als Amerikaanse staat kon afsplitsen van Virginia. Of kunnen we als Europeaan in dezen nog veel leren van de VS?

De verkiezingen van vandaag zijn de eerste stap. De makkelijkste. Wat de uitslag ook is, er zal ooit onderhandeld moeten worden. Of wordt de centralistische machtspolitiek als behoeder van het status quo, het nieuwe normaal in Spanje en Europa?

Spanje kan niet voor lange tijd de Catalanen in de pas blijven dwingen met de (politieke) wapenstok. Ik ben benieuwd wat deze dag ons leert. Ik leef liever in een Europa waar niet de wapenstok, maar wel het stempotlood het laatste woord heeft. U toch ook?

Dit artikel verscheen ook op VRTNws.