Vuye & Wouters willen Vlaanderen voltooien

Wie meer Vlaanderen wil, botst altijd weer op dezelfde obstakels. Over twee ervan, de monarchie en de grendels, publiceerden de Kamerleden Hendrik Vuye en Veerle Wouters eerder al ‘De maat van de monarchie’ (2016) en ‘Sleutels tot ontgrendeling’ (2017). Wellicht is Brussel een nog groter probleem. Vuye & Wouters openen in hun derde boek ‘Vlaanderen voltooid: Met of zonder Brussel?’ de weg naar een oplossing.
Brussel is een taboe. Johan Vande Lanotte (sp.a) zei het eerder al: ‘Als er over Brussel wordt gediscussieerd, wordt iedereen meteen kwaad’. Brussel kreunt na zes krakkemikkige staatshervormingen tussen twee modellen: het Vlaamse gemeenschapsmodel en het gewestmodel van de Franstaligen. Is dat een probleem? Voor Vuye & Wouters niet.
Volgens Vuye & Wouters is hun Brusselmodel haalbaar voor de (Brusselse) Vlamingen, én ook voor de (Brusselse) Franstaligen.

Doorbraak sprak met beide auteurs:

Nederlandstaligen in Brussel, over hoeveel mensen spreken we dan?

Vuye: Bij verkiezingen ongeveer 10 procent. Neem je het onderwijs als criterium, dan tel je 16,9 procent Brusselse kinderen die Nederlandstalig onderwijs volgen.

Wouters: Brussel is niet meer Vlaams. We zijn niet blind voor de realiteit. Het is zeker niet Waals, Brussel is nooit een Waalse stad geweest overigens. En het is ook niet Franstalig, volgens de laatste Taalbarometer worden er 104 talen gesproken. Uit die studie blijkt ook dat een derde van de Brusselaars opgroeit in een gezin waar noch Frans, noch Nederlands wordt gesproken.

Wat is de essentie van jullie verhaal?

Wouters: De zesde staatshervorming breekt met het klassieke model waarbij gemeenschapsbevoegdheden naar de gemeenschappen gaan en gewestbevoegdheden naar de gewesten. Het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest krijgt gemeenschapsbevoegdheden, bijvoorbeeld het ‘bi-culturele van gewestelijk belang’. Dit klinkt geleerd, maar het is een open norm. Voortaan kan het gewest ook culturele initiatieven ontplooien. Het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest wordt zo een gewest-gemeenschap. Bovendien is de belangrijke bevoegdheid van de gezinsbijslag ook overgedragen aan een Brusselse instelling: de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie.

Vuye: Dit betekent concreet dat de Vlaamse Gemeenschap steeds minder aanwezig is in Brussel. Inzake gezinsbijslag kan Vlaanderen geen initiatieven nemen in Brussel. Ook de Franse Gemeenschap niet overigens. Onderschat het belang hiervan niet. Bij een volgende staatshervorming komt de defederalisering van de sociale zekerheid aan bod. Volgt men het model van de zesde, dan is Vlaanderen Brussel helemaal kwijt.

Uw eerste uitgangspunt is asymmetrie. Wat betekent dat?

Vuye: Brussel hoeft voor de Franstaligen niet dezelfde betekenis te hebben als voor de Vlamingen. Dat is asymmetrie. In ons systeem is dat echt niet abnormaal, wel integendeel. Het Belgisch staatsrecht is door en door asymmetrisch. De Vlaamse Gemeenschap oefent de bevoegdheden van het gewest uit. In Franstalig België doet men net het omgekeerde: de Franse Gemeenschap draagt er bevoegdheden over aan het Waalse Gewest en de Franse Gemeenschapscommissie (Cocof). Het Waalse Gewest draagt ook bevoegdheden over aan de Duitstalige Gemeenschap.

Wouters: Dit komt omdat Franstaligen denken in termen van gewesten, Vlamingen in termen van gemeenschappen. In Brussel moet je dan maar beide modellen samen denken, anders geraak je er helemaal niet uit. Ons model belet niet dat er later verdere stappen volgen. Het is geen eindstation, maar het laat wel toe om op korte termijn grote stappen te zetten. Dat hebben we nu nodig. We kunnen toch Brussel niet toelaten om verdere stappen in de Vlaamse ontvoogding te beletten? Dat zou pas dom zijn, want dan is Brussel in werkelijkheid een supergrendel.

Er is ook nog het radicalere model: het ‘Brussel, donder op’ van voormalig Trends-directeur Frans Crols?

Wouters: Eén ding staat wel vast. Doen we verder zoals we nu bezig zijn, dan duikt het model-Crols onvermijdelijk op. Brussel is een hoofdstedelijk gewest. Het is een multi-hoofdstad: van de federatie, van Vlaanderen, van de Franse Gemeenschap en zelfs de officieuze hoofdstad van de EU. Verliest Brussel die hoofdstedelijke functie, en wordt Brussel een deelstaat die zowel gewestbevoegdheden als gemeenschapsbevoegdheden uitoefent, dan zal het model-Crols heel snel realiteit worden.

Vuye: Stel dat we evolueren naar een België met drie (Brussel, Vlaanderen en Wallonië) of vier (dezelfde deelstaten, plus de Duitstaligen), waarbij elke deelstaat op zijn grondgebied alle gemeenschaps- en gewestbevoegdheden uitoefent. Dit betekent dat de Vlamingen te Brussel niets meer te zeggen hebben. Wat gaat dan de Vlamingen motiveren om te blijven betalen voor Brussel?

Wouters: We zijn toch niet gek? We gaan toch niet betalen voor een deelstaat waar we niets te zeggen hebben? Vergeet ook niet het negatieve imago van Brussel bij vele Vlamingen; schandalen, rellen, aanslagen, islam… In Vlaams-Brabant bemerken we nog een band met Brussel. Maar als we gaan spreken in  Limburg of West-Vlaanderen ligt dat helemaal anders. België uittekenen op basis van de huidige gewesten, dat is meteen het einde van België. Ons niet gelaten hoor. Maar dan is het wel zonder Brussel.

Wat moet er concreet veranderen? ‘Vlaanderen laat Brussel toch niet los’?

Wouters: Vlaanderen moet weten wat het wil met Brussel. Gaan we blijven dromen dat Brussel opnieuw een Vlaamse stad wordt? Gaan we blijven herhalen ‘Vlaanderen laat Brussel niet los’, terwijl niemand weet wat dit concreet betekent? De regering-Bourgeois herhaalt dat voortdurend, maar de realiteit is anders. Een voorbeeld: de Brussel-minister van de Vlaamse regering kan met raadgevende stem de vergaderingen van de regering van de Gemeenschappelijk Gemeenschapscommissie bijwonen, het zogenaamde ‘verenigd college’. Daar worden belangrijke beslissingen genomen, bijvoorbeeld inzake gezinsbijslag. Vlaams minister Sven Gatz woont die vergaderingen niet eens bij.

Vuye: Alle mooie retoriek ten spijt, maar als Gatz die vergaderingen niet bijwoont, dan heeft de Vlaamse regering Brussel losgelaten. Men kan ook vragen stellen bij een regering die één van de opdrachten die haar is toegewezen in de bijzondere Brusselwet weigert uit te oefenen. De afwezigheid van Gatz is eigenlijk een staatshervorming op zich: Brusselaars, doe maar aan, we zullen er ons niet mee bemoeien. Guy Vanhengel zal alvast tevreden zijn.

Hoe willen jullie dan Brussel organiseren? Laten we beginnen aan Franstalige kant.

Wouters: Dat moeten de Franstaligen zelf regelen, en dat kunnen ze ook in ons model. Willen ze alle bevoegdheden van de Franse Gemeenschap overhevelen naar het Waalse Gewest en te Brussel naar de Cocof, dan kan dat. Willen zij een Franse Gemeenschap behouden, dan kan dat ook. Ons model laat Franstaligen toe al hun wildste dromen te realiseren. Alleen heeft dat geen enkele invloed op de banden tussen Vlaanderen en Brussel. Asymmetrie, weet je.

En aan Vlaamse kant?

Vuye: Indien je echt Brussel niet wil loslaten, dan moet je institutionele banden instellen tussen Vlaanderen en de Brusselse Vlamingen. Dat doen we, zowel op het niveau van de regering als op het niveau van het parlement. Eén of beide ministers Vlaamse ministers in de Brusselse regering zijn voortaan ook lid van de Vlaamse regering. Dat kan perfect. We hebben het trouwens ooit al eens gedaan, Guy Vanhengel zat ooit zowel in de Vlaamse als in de Brusselse regering (2002-’03). Zo is er een versterkte band tussen Vlaanderen en de Brusselse Vlamingen.

Wouters: Ook op het niveau van het parlement komen er institutionele banden. Nu worden de zes Brusselaars in het Vlaams Parlement afzonderlijk verkozen. Wij willen terug naar het systeem van voor 2001. De eerste zes Vlaamse verkozenen in het Brusselse Parlement zetelen in het Vlaams Parlement. Zo is er doorstroming van know how. Zo weten de Vlamingen in beide parlementen tenminste waar de Vlamingen in het andere parlement mee bezig zijn.

Vuye: Zo verminderen we zowel het aantal ministers als het aantal parlementsleden, en ook dat is leuk meegenomen. Indien er opnieuw een sterke band is tussen Vlaanderen en de Brusselse Vlamingen, dan kan de Vlaamse Gemeenschapscommissie zelfs worden afgeschaft. Vlaanderen oefent dan zelf die bevoegdheden uit te Brussel.

Wouters: Nog iets over dat aantal parlementsleden.  Als ze volwaardig parlementslid mogen zijn hoeft dat aantal niet noodzakelijk te verminderen. Dan is dat een investering in democratie. Maar als ze alleen maar op een knopje mogen duwen, dan bezorg je beter één knop aan elk partijbestuur. Kijk, het is simpel: de partijvoorzitters hebben het parlement al afgeschaft. Misschien moeten ze nu ook nog de verkiezingen afschaffen? De aristocratie van de partijvoorzitters – elk met een hofhouding – is de democratie aan het vernietigen.

U wijst er ook op dat uw voorstel een interne Brusselse hervorming eindelijk mogelijk maakt?

Vuye: “De zes  politiezones  smelten samen tot één zone, met eenheid van commando. De negentien OCMW’s tot één OCMW.

Wouters: Gemeenten worden districten met strikt lokale bevoegdheden. Alle bevoegdheden die het strikt lokale overstijgen gaan naar het gewest.

En zo komen jullie bij uw laatste uitgangspunt: uw Brussel-model moet een verdere staatshervorming mogelijk maken?

Wouters: En dat doet het ook. Het probleem zit niet bij onderwijs of cultuur: in Brussel kan Vlaanderen via instellingen alles aanbieden wat het maar wil. Het probleem zit ook niet bij de meeste persoonsgebonden bevoegdheden. Zo kan Vlaanderen ook bejaardentehuizen inrichten in Brussel. Het wordt pas moeilijk als het over sociale bescherming gaat. Dan moet je een stelsel kunnen uitwerken dat rechten en plichten omvat. En net dat kan Vlaanderen in Brussel niet, want Vlaanderen is in Brussel alleen bevoegd voor instellingen.

Vuye: In ons model kunnen die bevoegdheden gerust naar de GGC gaan. We hebben immers de samenstelling van de GGC veranderd. In die regering zitten nu naast de twee Franstalige ministers van de Brusselse regering ook de twee Nederlandstalige. Maar bij ons zijn dat ook twee ministers van de Vlaamse regering. Dus Vlaanderen krijgt een vinger in de pap. Bovendien kan Vlaanderen, indien het dat wenst, ook nog een surplus aanbieden. Met ons model kan je dus de volledige sociale zekerheid op korte termijn defederaliseren.

Gaan de Franstaligen jullie model zien zitten?

Wouters: Waarom niet, ze kunnen toch al hun wilde dromen realiseren?

Vuye: Franstaligen kunnen er toch niets op tegen hebben dat Brusselse ministers ook in de Vlaamse regering zitten? Dat is hun zaak niet. We kunnen dat nu trouwens al, zonder staatshervorming.

Wouters: Wijzen ze dit af, dan zeggen ze gewoon ‘Vlaamse Gemeenschap, rol uw matten’. Maar een Brussel zonder aanwezigheid van de Vlaamse Gemeenschap, dan wenkt het model-Crols.

En de Brusselse Vlamingen?

Wouters: Als zij geen banden meer willen met Vlaanderen, dan moeten ze dat maar eens duidelijk zeggen. Dan weten we ook waar we aan toe zijn. Als ze hun eigen boontjes willen doppen: dat ze het doen, maar dan zonder het Vlaamse geld.

Vuye: We reiken de Brusselse Vlamingen de hand. Wijzen ze die af, dan weten we ten minste waar we aan toe zijn.

En de Vlamingen? Liggen die daar wakker van?

Vuye: Ze zouden er beter wakker van liggen. Het huidige ingewikkelde België, daar gooien we het geld echt door ramen en deuren. Kijk naar die ene grote belofte van de regering-Michel over het begrotingsevenwicht. Dat werd al uitgesteld naar 2017, naar 2018, naar 2019 en nu naar 2020… Andermaal is het bewezen: gij zult de rekeningen niet op orde krijgen, zolang het geld langs ramen deuren verdwijnt omdat de instellingen van dit land niet op orde zijn.

Wouters: Vlamingen zijn het gewoon beu. We leven in gouden jaren, maar dat blijft niet duren. Trouwens, er is geen geld op overschot. Zie maar naar de noden voor onderwijs, zorg, gehandicapten, pensioen… Ondertussen stijgt de roerende voorheffing, belasten we bedrijfswagens, dit zijn allemaal belastingen die voornamelijk de Vlamingen treffen. En als de economische conjunctuur weer kantelt, en de rente weer stijgt, zijn we helemaal gejost. De huidige regering klopt zich op de borst, maar we profiteren van de lage rente en van de flow van een algemeen en internationaal economisch herstel…

Kunnen jullie iets in beweging krijgen?

Wouters: Wij reiken ideeën aan. We willen wegen op het debat, ook al zijn onze middelen beperkt: geen dotatie, geen studiedienst, et cetera. Vele mensen appreciëren ons parlementair werk, we krijgen daar veel mails over. In ieder geval, die ‘binnen vijf dagen spreekt niemand nog over jullie twee’ die we in september 2016 te horen kregen, dat is alvast geen realiteit geworden [lacht].

Vuye: Intussen hebben we toch bewezen dat je als parlementslid ook kan wegen zonder studiedienst, zonder overheidsgeld, zonder debatfiches, zonder partijvoorzitter… Wij doen alles op eigen kracht. Ook financieel, de andere partijen graaien jaarlijks meer dan 70 miljoen euro uit de schatkist aan overheidsfinanciering. Wij zijn de goedkoopste volksvertegenwoordigers in het parlement en toch hoor je onze stem meer dan die van de ‘knopjesduwers’.

***

Vlaanderen voltooid: Met of zonder Brussel? is een uitgave van Uitgeverij Doorbraak en is het derde boek in drie jaar tijd van de twee V-Kamerleden Vuye & Wouters. Boekvoorstelling: vandaag 2 mei om 20.00 uur in Gemeenschapscentrum De Zandloper in Wemmel. De auteurs gaan in gesprek met oud-minister Brigitte Grouwels (CD&V) en Hilde Roosens (voorzitter Vlaams Komitee voor Brussel).

Het boek is daar vanavond te koop, maar u kan het ook hier bestellen. Het wordt snel thuisbezorgd.