Waar iedereen thuis is

Op 2 mei 2013 publiceerde De Standaard een oproep van Jürgen Slembrouck, de atheïstische lekenconsulent aan de UA, om het dragen van de hoofddoek ‘aan de loketten’, dat wil zeggen voor ambtenaren in functie, te verbieden. Zijn tekst werd door de fine fleur van de overwegend agnostische en atheïstische Vlaamse intellectuelen ondertekend, omdat ze het met hem eens waren dat je liefst zo vroeg mogelijk een halt toeroept aan de sluipende afbraak van onze geseculariseerde, op de principes van de verlichting gebaseerde samenleving. Hun interpretatie van de scheiding van godsdienst en staat beantwoordde aan die van de Franse laïcité en was vanuit dat standpunt volkomen begrijpelijk, logisch en eerbaar. Het zorgde bovendien voor een opluchting, omdat hier komaf werd gemaakt met de ergerlijke hypocrisie van een aantal BV’s, Bekende Vrijzinnigen, die altijd wel bereid waren het christendom en de kerk met alle middelen en verdachtmakingen onderuit te halen en als het ware te demoniseren, maar die zich o zo voorzichtig gedroegen in hun aanpak van zelfs de meest achterlijke, vrouwonvriendelijke en ronduit ondemocratische aspecten van de islam of één van de conservatieve obediënties ervan.

Waarom schreef ik dan een tegengesteld opiniestuk dat de dag daarna in dezelfde krant verscheen en dat eveneens door een aantal respectabele intellectuelen en opiniemakers, deze keer uit gelovige én vrijzinnige hoek, werd ondertekend? Waren we het dan niet eens met de prominente rol die de verlichting in onze westerse wereld heeft gespeeld en nog steeds hoorde te spelen? Wilden we terugkeren naar het obscurantisme van een door één of meerdere religies gecontroleerde maatschappij? Wilden we wellicht de vrouwen stiekem op de hen door God of de natuur gegeven plaats zetten, dat wil zeggen blootsvoets, zwanger en in de keuken? En waarom volhardden enkelen van ons in de boosheid door meteen aan een heel boek ter verdediging van onze stellingen te werken (Hoofddoek hoofdzonde?, Pelckmans)? Indien dit het geval was geweest, lagen de kaarten en duidelijk bij: hier de nostalgie naar een voorbijgestreefde maar voor velen comfortabele irrationaliteit, en aan de overkant de voorstanders van Vrijheid, Vooruitgang en Verlichting. De waarheid is zoals gewoonlijk iets ingewikkelder: wij verdedigden eveneens de lekenstaat, maar dan eerder in de Angelsaksische betekenis van die term, met name de vrijheid om onze gehechtheid aan een eigen religie of levenbeschouwing in het openbaar te manifesteren, de vooruitgang in de zin van de volmondige erkenning van het veelkleurige levenbeschouwelijke landschap dat onze samenleving, ook in Vlaanderen, was geworden, en de verlichting als volwassen omgang met de verscheidenheid van onze postmoderne samenleving. Het is juist en billijk dat de nieuwkomers respect moeten opbrengen voor onze complexloze Nederlandse cultuur, maar het is eveneens waar dat we dat respect alleen maar kunnen verdienen indien zij er materieel en geestelijk van overtuigd raken dat ze hier welkom zijn. Wie om uiteenlopende en zelfs tegengestelde redenen niet enthousiast aan dit integratieproject wil meewerken berokkent zowel zichzelf als de anderen veel ongevraagd en overbodig leed. We hebben nog even de tijd, maar duidelijk niet voor lang.